پرتگاهي به نام نقدينگي سيال

تاریخ انتشار : 1397/04/23

تهران- ايرنا- نظام پولي کشور به تعبير کارشناسان اقتصادي در لبه پرتگاهي است که اگر نرخ سود بانکي را افزايش ندهد، حرکت نقدينگي سيال، بازارها را متلاطم مي کند و اگر به رشد نرخ سود تن دهد، بحران شبکه بانکي را فرا مي گيرد.

به گزارش خبرنگار اقتصادي ايرنا، طبق آخرين آمارهاي بانک مرکزي، نقدينگي در سال 1396 با رشدي معادل 22.1 درصد به 1530 هزار ميليارد تومان رسيده است؛ هرچند در مقايسه با رشد دوره مشابه سال 1395 برابر 1.1 درصد کاهش دارد اما رقم آن به قدري بالاست که تهديدي بالقوه براي همه بازارهاي موازي پول است.
در ماه هاي گذشته، حرکت نقدينگي سيال از شبکه بانکي به سمت بازار مسکن، ارز، طلا و خصوص سکه را شاهد بوديم؛ اين بازارها نه تنها متلاطم شد بلکه دلالان پس از آنکه نظم را در اين حوزه ها به هم ريختند و قيمت ها را بالا بردند، از آن خارج شدند تا عامه مردم بخاطر سود آنها زيان کنند.
به همين دليل در هفته هاي اخير زمزمه هاي افزايش نرخ سود بانکي به عنوان بازاري براي جذب بخشي از اين نقدينگي بر زبان ها افتاده است؛ موافقان اين کار، طرح ويژه بانک مرکزي در اواخر بهمن پارسال و افتتاح حساب هاي ويژه 20 درصدي براي ساماندهي بازار ارز را يادآور مي شوند که توانست در مدت 2 هفته حدود ۲۴۰ هزار ميليارد تومان از نقدينگي را جذب کند.
اما مخالفان بر اين اعتقادند در شرايطي که ترازنامه بانک ها در وضعيت مطلوب قرار ندارد، افزايش نرخ سود بانکي تنها به تشديد بحران در صورت هاي مالي بانک ها و سنگين شدن کفه بدهي هاي آنها مي انجامد.
«کامران ندري» مدير گروه بانکداري اسلامي پژوهشکده پولي و بانکي در اين باره به خبرنگار ايرنا مي گويد: هرچند در زمان بروز شوک هاي تورمي، افزايش نرخ سود بانکي سياستي مرسوم و متعارف در همه جاي دنيا به شمار مي رود اما بايد گفت که اجراي موفقيت آميز اين کار نياز به يک نظام بانکي متعادل دارد.
وي با بيان اينکه وضعيت نظام بانکي ايران در شرايطي متفاوت از ساير کشورها قرار دارد و تراز نبودن در حساب ها و صورت هاي مالي بانک ها مشهود است، گفت: افزايش نرخ سود سپرده بانکي زماني مي تواند موثر باشد که بانک ها و موسسه هاي مالي در سلامت کامل فعاليت داشته باشند.
ندري تاکيد کرد: ضعف نظارت بانک مرکزي و فساد در شبکه پولي و بانکي و حتي سوء استفاده و فعاليت غيرحرفه اي بانک ها در سال هاي گذشته سبب شده تا بانک ها با يک ناترازي مواجه باشند و حجم بدهي هاي انباشته شده بانک ها فراتر از دارايي هاي آنهاست.
اين کارشناس ارشد پولي و بانکي بر اين باور است که نه تنها دارايي هاي بانک ها از نظر حجم واندازه همگن با بدهي هاي آنها نيست، بلکه از نظر سررسيد شدن بدهي ها و قدرت نقدشوندگي دارايي ها نيز با يک مشکل در شبکه بانکي روبرو هستيم که بر شدت مشکلات بانکي افزوده است.
ندري يادآور شد: در نظام کنوني، هر سپرده گذاري مي تواند در هر زمان پول خود را از بانک مطالبه کند و بانک متعهد به اجراي تعهداتش است؛ اين مشکل زماني نمود بيشتري مي يابد که بدانيم بانک ها بخشي از دارايي هاي خود را به صورت غيرنقد نگهداري مي کنند؛ مانند زمين و مسکن که به صورت فوري نقد نمي شود.
وي بخشي از اين مشکل را ناشي از فساد گسترده، سوء مديريت و مديريت غيرحرفه اي در بانک ها دانست و گفت: اين ناترازي چند سالي است که نظام بانکي کشور را گرفتار کرده است و از اين رو در چنين شرايطي افزايش نرخ سود سپرده نه تنها نمي تواند اثر مثبتي را براي جذب شوک هاي تورمي داشته باشد بلکه وضعيت بانک ها را وخيم تر مي کند.

** بانک هاي ضعيف مدافع افزايش نرخ سود هستند
با وجود اينکه شوراي پول و اعتبار نرخ سود 15 درصدي را براي حساب هاي يکساله تعيين کرده، برخي بانک ها به شيوه هاي مختلف اين نرخ را رعايت نمي کنند؛ کافيست سري به شعب اين بانک ها بزنيد تا ببينيد بسته به ميزان دارايي مشتري، حتي نرخ هاي بالاي 22 درصد هم پيشنهاد مي شود.
مدير گروه بانکداري اسلامي پژوهشکده پولي و بانکي در اين باره مي گويد: جذب سپرده بيشتر در ترازنامه بانک ها يعني بدهي بيشتر بانک ها به سپرده گذاران؛ بانک هاي ضعيف که توان ايفاي تعهدات خود را ندارند، سعي مي کنند نقدينگي مردم را به با هر ترفندي حتي با نرخ هاي بالا جذب کنند تا از عهده تعهداتشان برآيند.
به گفته اين کارشناس ارشد بانکداري، بانک هاي ضعيف با هم بر سر جذب سپرده رقابت مي کنند و بازي «پانزي» به راه مي اندازند يعني سپرده جذب مي کنند تا از عهده ايفاي تعهد پرداخت سود بالا به سپرده گذاران قبلي برآيند.
ندري تاکيد کرد: نرخ سود بالا شايد در کوتاه مدت مشکل اين بانک ها را با جذب سپرده حل کند اما در بلندمدت مشکل نظام بانکي پيچيده تر مي شود؛ از اين رو لازم است بانک مرکزي جلوي اين رقابت هاي ناسالم را بگيرد.

** بازار پول در لبه پرتگاه نقدينگي
مدير گروه بانکداري اسلامي پژوهشکده پولي و بانکي با اين توصيف که بازار پول در لبه پرتگاهي قرار دارد که اگر نرخ سود بانکي بالا نرود نقدينگي از بانک ها به سمت بازارهاي ديگر حرکت مي کند، گفت: نقدينگي بسيار سيال است و به راحتي از بانک ها به سمت بازار ارز، خودرو، مسکن، طلا و سکه حرکت مي کند و با توجه به حجم بالاي آن (1530 هزار ميليارد تومان) مي تواند براي هر بازاري مشکل آفرين باشد.
به عقيده ندري، اگر بخواهيم نرخ سود را بالا ببريم که سرازير شدن آن به سمت بازارهاي موازي بانک ها را بگيريم، وضعيت بانک ها بدتر از شرايط کنوني خواهد شد و بدهي بانک ها تشديد مي شود.
اين کارشناس ارشد بانکداري تاکيد کرد: از چند سال پيش کارشناسان به دولت و بانک مرکزي گوشزد مي کردند که تدبيري براي از بين بردن ناترازي ترازنامه بانک ها به کار گيرد اما چندان جدي گرفته نشد؛ درست است که زمان اصلاح نظام بانکي گذشته اما هنوز تعيين تکليف بانک هايي که با مشکل جدي روبرو هستند را در اولويت قرار داد.
وي با بيان اينکه بانک هايي که فعاليت ناسالم دارند و با مشکل جدي رو برو هستند بايد هرچه سريعتر ساماندهي شوند، گفت: وقتي مشکل نظام بانکي حل شد، مي توان از نرخ سود به عنوان ابزار سياست پولي براي هدايت نقدينگي استفاده کرد.

** نمي توان نقدينگي را در بانک ها حبس کرد
مدير گروه بانکداري اسلامي پژوهشکده پولي و بانکي توضيح داد: نمي توان به اتکاي نرخ سود بالا، نقدينگي را در نظام بانکي حبس کرد زيرا وقتي بازارهاي موازي سوددهي بالاتري داشته باشند، سپرده گذار حاضر است چند درصد خسارت يا جريمه به بانک بپردازد و در مقابل سرمايه خود را به سمت مسکن، طلا و سکه و ارز ببرد.
ندري درباره اينکه چرا حداکثر مدت سپرده هاي بانکي يکساله است، گفت: در شرايط فعلي هيچ سپرده گذاري نمي خواهد سرمايه خود را بيشتر از يکسال در بانک حبس کند؛ خود شبکه بانکي نيز به اين نتيجه رسيده است و به همين دليل به استقبالي از افزايش مدت سپرده ها نمي شود.