دوضعف سامانه گمرک که بذر قاچاق رامي‌نشانند
تاریخ انتشار : 1397/08/15
ضعف سامانه جامع امور گمرکي در«عدم اتصال به سامانه سازمان بنادر» و «خروج محموله‌هايي با وزن بيشتر به علت عدم دقت سامانه گمرک» از عوامل اصلي شکل گيري قاچاق است.
به گزارش خبرنگار مهر، عدم اتصال برخط سامانه جامع امور گمرکي و همکاري مطلوب آن با سامانه جامع تجارت، مشکلي است که اين روزها مانعي بر مسير شفافيت فعاليت‌هاي تجاري کشور شده و احتمال وقوع فساد در اين حوزه را افزايش داده است.
اين موضوع تا جايي پيش رفت که علاوه بر وزير ارتباطات که به عدم اتصال مطلوب سامانه جامع امور گمرکي به سامانه جامع تجارت اعتراض کرد، برخي نمايندگان مجلس نيز به آن واکنش نشان دادند.
گمرک دست از انحصار اطلاعات بردارد
بر همين اساس محمود صادقي، رئيس فراکسيون شفافيت مجلس با اشاره به عملکرد نامطلوب گمرک در همکاري با سامانه جامع تجارت در حوزه تبادل اطلاعات گفت: هم‌اکنون تنها ضعف موجود در فعاليت سامانه‌هاي حوزه تجارت عدم اتصال و يکپارچگي دستگاهها با يکديگر است.
اين عدم هماهنگي گمرک با سامانه جامع تجارت موجب شد تا صادقي از ورود احتمالي مجلس به اين اختلاف در صورت عدم رفع آن خبر دهد.
در همين حال احمد انارکي محمدي، رئيس هيئت تحقيق وتفحص از مبارزه با قاچاق نيز با انتقاد از عملکرد نامطلوب گمرک در فرآيند اتصال سامانه‌هاي گمرکي به سامانه جامع تجارت گفت: علي‌رغم اينکه در قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز تکليف کليه دستگاهها در اتصال به سامانه جامع تجارت به عنوان تنها درگاه تبادل اطلاعات با فعال تجاري مشخص شده است، اما برخي دستگاهها مانند گمرک، به صورت جزيره‌اي عمل مي‌کنند.
وزارت صمت، متولي اصلي تجارت کشور
طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، به دليل اينکه متولي تجارت کشور وزارت صنعت، معدن و تجارت است، همه دستگاهها مکلف شده‌اند که با سامانه جامع تجارت همکاري کنند.
دليل ديگر همکاري دستگاهها با اين وزارتخانه تسهيل در امور بازرگاني براي فعالان تجاري است که از ابتدا تا انتهاي فعاليت واردات و صادرات تنها با يک درگاه در ارتباط باشند تا امکان فساد به حداقل برسد.
علي‌رغم اين تکليف قانوني، همچنان عدم اتصال ميان سامانه‌هاي مختلف دستگاه‌هاي مربوط به مبارزه با قاچاق کالا و ارز، زمينه را براي ايجاد فسادهاي گسترده مهيا کرده است. از جمله اين دستگاهها مي توان به گمرک ايران اشاره کرد که اين عدم اتصال مشکلات متعددي را ايجاد کرده است.
به طور مثال تبادل اطلاعات گمرک با سامانه جامع تجارت به صورت برخط نيست چراکه اين نهاد دولتي خود را يگانه مرزبان تجارت کشور مي‌داند در حاليکه طبق بند «ج» ماده ۳۸ قانون رفع موانع توليد، سامانه جامع امور گمرکي صرفا در «امر تجارت فرامرزي» مي‌تواند فعاليت کند.
ضعف‌هاي عمده گمرک و سامانه امورگمرکي
به گزارش خبرنگار مهر، يکي از پرونده‌هايي که به دليل ضعف عملکرد گمرک و سامانه متبوع‌اش موجب قاچاق کالا به داخل کشور از طريق گمرک هرمزگان شد، پرونده قاچاق ۲۱۰ کانتينر عروسک در سال ۹۵ بود.
افشين حضرتي ،کارشناس امور گمرکي در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به پنج مورد از ضعف عملکرد گمرک و سامانه جامع امورگمرکي در خصوص پرونده مذکور گفت: عدم اخذ مجوز ورود وسايل حمل به محوطه هاي بارگيري ، عدم اتصال سامانه جامع امور گمرکي و سامانه سازمان بنادر ،امکان صدور مجوز خروج (بيجک) براي محموله‌هايي که تشريفات گمرکي را به طور کامل طي نکرده‌اند، عدم انتخاب تصادفي کارشناس، ارزياب و بارشمار در درب خروج و خروج محموله هايي با وزن بيشتر به علت عدم دقت سامانه پنج ضعفي هستند که در عملکرد گمرک و سامانه جامع امور گمرکي منجر به بروز پرونده مذکور شد.
۱.عدم اخذ مجوز ورود وسايل حمل به محوطه هاي بارگيري
به گفته حضرتي، در گمرک منطقه ويژه اقتصادي شهيد رجايي مي‌توان بدون اجازه درب خروج، به هر تعدادي وسيله حمل وارد محوطه کرد. به عنوان مثال، براي ترخيص يک بار ده تني که يک وسيله حمل کفايت مي‌کند، مي‌توان به هر تعدادي وسيله حمل وارد محوطه کرد که اين امر فرآيند خروج وسيله حمل بدون تشريفات گمرکي را تسهيل مي‌کند؛ حال سوال اينجاست که چرا در محموله‌هايي که با يک وسيله حمل مي‌شوند، وسيله‌هاي ديگري به محوطه وارد مي‌شوند؟
۲.عدم اتصال سامانه جامع امور گمرکي و سامانه سازمان بنادر
به علت عدم اتصال سامانه جامع امور گمرکي به سامانه سازمان بنادر، اين امکان براي متخلفان پرونده عروسک به وجود آمد که با «جعل پروانه وارداتي دريافتي از سوي سامانه گمرک»، «استفاده از قبض انبارهاي اظهار نشده به گمرک» و «استفاده قبض انبارها در پروانه‌هاي جعلي مذکور»، پس از رجوع به سازمان بنادر مجوز خروج دريافت کنند که اين موضوع نيز يکي از موارد مهم تخلف بود. البته بايد اشاره کرد که طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز اتصال سامانه سازمان بنادر به سامانه گمرک بايد در بستر سامانه جامع تجارت رخ دهد و اتصال مستقيم دوسامانه فوق خلاف قانون است.
۳.امکان صدور مجوز خروج (بيجک) براي محموله‌هايي که تشريفات گمرکي را به طور کامل طي نکرده‌اند
يکي از ضعف‌هاي پيشين سامانه گمرک ( سامانه عمليات هوشمند بندري) امکان درج شماره قبض انباري است که پروانه متناظر با آن در گمرک وجود نداشت؛ در واقع به دليل اينکه هم اکنون نيز دو درگاه براي اظهار بازرگان وجود دارد، وي مي‌تواند در اظهار دوم خود به سامانه گمرک اظهار خلاف واقع انجام دهد.
۴.عدم انتخاب تصادفي کارشناس، ارزياب و بارشمار در درب خروج
حضرتي گفت: وظيفه ارزيابي، بازشماري و کنترل‌هاي مرتبط با تطابق سنجي مشخصات کالا با اسناد بر عهده کارشناس گمرک و به خصوص درب خروج است اما در خصوص پرونده عروسک، کارشناسان و ارزيابان درب خروج گمرک به طور سيستمي و تصادفي انتخاب نشده است که اين امر احتمال تباني در اين پرونده را افزايش مي دهد.
۵.خروج محموله هايي با وزن بيشتر به علت عدم دقت سامانه
در کسب و کار بنادر تعداد کالاي داخل کانتينرها موضوعيت ندارد و اپراتور انبار هنگام صدور مجوز خروج (بيجک) در مورد تعداد کالاي درون کانتينر به اظهار صاحب کالا اکتفا مي‌کند. بر همين مبنا يکي از ضعف‌هاي سامانه جامع امور گمرکي که در خصوص پرونده فوق نيز وجود داشت، عدم تطابق وزن کالاي درون کانتينر با کالاي اظهاري بازرگان بود.
بنابراين متخلفان با استفاده از اين خلاء سيستمي از طريق يکسان کردن تعداد کالاي اظهاري در مجوز خروج و همچنين کالاي اظهاري در پروانه وارداتي، اقدام به خروج کالا بدون هشدار سامانه جامع امور گمرکي مي‌کردند.
دستگاه‌هاي نظارتي ورود کنند
به گزارش خبرنگار مهر، به نظر مي‌رسد با توجه به مشکلات فراواني که از عدم اتصال برخط گمرک به سامانه جامع تجارت براي فعالان تجاري و بازرگانان مانند «اتلاف منابع کشور» و «طولاني شدن فرآيند تجارت» به وجود آمده، و همچنين احتمال بالاي وقوع فساد در فرآيند مذکور، دستگاه‌هاي نظارتي بايد ورود جدي‌تري به عدم همکاري مطلوب گمرک با ساير دستگاهها و سامانه‌هاي مبارزه با قاچاق کالا و ارز داشته باشند و اين چالش چندين ساله را حل و فصل کنند.
