سرمايه‌گذاري‌هايي که هيچ‌وقت محقق نشد!

تاریخ انتشار : 1397/10/09

در حاليکه صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري خطرپذير خالي مانده‌اند، سرمايه‌گذاران حرفه‌اي هيچ تمايلي به سرمايه‌گذاري در اين بخش نشان نمي‌دهند.

به گزارش ايسنا، اواخر آذر ماه ۱۳۹۵ بود که فرابورس ايران نشستي برگزار کرد و معاون پذيرش و ناشرانش در آن مراسم اعلام کرد که "اين رکن بازار سرمايه با ورود صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري جسورانه به بازار به يکي از آرزوهايش رسيده است". سيد مهدي علم‌الهدي تاکيد کرد که "هدف از راه‌اندازي اين ابزار جديد مالي اين است که ساختاري شکل گيرد که با ساختارهاي رايج دنيا چندان متفاوت نباشد و سرمايه‌گذاري خارجي هم بتوانند در اين حوزه به ايران بيايند".

بيش از دو سال گذشت؛ نه تنها سرمايه‌گذار خارجي در اين صندوق‌ها سرمايه‌گذاري نکردند، بلکه صندوق‌هاي جسورانه‌اي که يکي پس از ديگري موافقت اصولي گرفتند به دليل نبود منابع مالي نتوانستند در فرابورس ايران پذيره‌نويسي کنند و تعداد کمي که پذيره‌نويسي کردند نتوانستند نظر سرمايه‌گذاران را به خود جلب و منابع جذب کنند و در نهايت اين صندوق‌ها تقريبا خالي ماندند.

به طوري که طبق آماري که سازمان بورس در اختيار ايسنا قرار داده است، صندوق‌هايي که موافقت اصولي گرفته و پذيره‌نويسي کرده‌اند تاکنون فقط حدود ۷۰ ميليارد تومان توانسته‌اند جمع آوري کنند. همچنين تعداد صندوق‌هايي که صرفا موافقت اصولي گرفته‌اند و پذيره‌نويسي نکردند هم حدود ۱۵ صندوق است.

اين در حالي است که مديرعامل فرابورس ايران در گفت‌وگويي که حدود يک سال پيش درباره ارزش‌گذاري استارتاپ‌ها با ايسنا داشت، به ۲۰ صندوق سرمايه‌گذاري جسورانه اشاره کرد و وعده داده بود که اين ۲۰ صندوق تا آخر سال ۱۳۹۶ و اوايل سال ۱۳۹۷ بالغ بر ۱۰۰۰ ميليارد تومان از منابع غير بانکي پول جمع کنند.

امير هاموني در آن زمان مصرانه تاکيد داشت که منابع مالي داخلي براي سرمايه‌گذاران در اين صندوق‌ها موجود است و صاحبان اين سرمايه‌ها نيز آماده هستند که اين منابع را در صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري جسورانه سرمايه‌گذاري کنند.

هاموني در آن گفت‌وگو با تاکيد ويژه‌اي اظهار کرده بود که " اين ارقام ( ۱۰۰۰ ميليارد تومان) ارقامي است که براي سرمايه‌گذاري در صندوق‌هاي جسورانه و استارتاپ‌ها به راحتي امکان‌پذير است و بلندپروازانه نيست. اين طور نيست که بخواهيم تصويرپردازي کرده و نگاه اميدوارانه به بازار VC ها و استارتاپ‌ها داشته باشيم".

سال ۱۳۹۶ تمام شد و امروز در آخرين ماه‌هاي سال ۱۳۹۷ به سر م‌ بريم اما منابعي که مدير عامل فرابورس ايران در موردش صحبت مي‌کرد، هنوز وارد صندوق‌هاي جسورانه نشده و آمار سرمايه‌گذاري‌هاي جسورانه هنوز تکاني نخورده است و بسياري معتقدند که اين آمار تکان چنداني هم نخواهد خورد اما همه اين موضوعات تنها يک روي سکه است.

همين چند روز پيش بود که رضا زرنوخي - رئيس انجن VC ايران - ارائه‌اي درباره سرمايه‌گذاري خطرپذير در ايران داشت. در آن ارائه به آمارهايي اشاره کرد و گفت که از ۱۶ صندوق سرمايه‌گذاري خطرپذير نظرسنجي انجام شده و آن‌ها گفته‌اند که تخمين مي‌زنند حداقل ۱۹۵ و حداکثر ۴۵۰ ميليارد تومان در سال ۱۳۹۸ سرمايه جذب کنند. اما نکته مهم اين است که در اين آمار صندوق‌هاي غير بورسي هم وجود دارند و اين يعني با گذشت يک سال از اظهاراميدواري مدير عامل فرابورس ايران از جمع‌آوري ۱۰۰۰ ميليارد تومان از منابع غير بانکي براي VC ها، نه تنها اين مبلغ جمع نشده بلکه اين صندوق‌ها حتي براي يک سال بعد هم اميدي ندارند که حتي منابع‌شان به نيمي از آن آماري که مدير عامل فرابورس ايران وعده داده بود برسد. اما شايد جالب باشد که بدانيم همين اميد اندک به سرمايه‌گذاري در اين بخش از کجا حاصل مي‌شود؟

صندوق نوآوري و شکوفايي صندوقي است که براي کمک به شرکت‌هاي دانش بنيان بنا شده است. از آنجاکه اين صندوق‌ها فقط براي آن‌هايي است که ايده جديد داشته‌اند و واقعا دانش بنيان هستند تاسيس شده است، مديران اين صندوق‌ها اجازه ندارند منابع آن را به استارتاپ‌ها دهند اما ظاهرا در قانون درباره تخصيص منابع اين صندوق ها به صندوق‌هاي جسورانه حرفي زده نشده است.

اين طور که رئيس انجمن VC و يکي از مديران صندوق نوآوري و شکوفايي مطرح کرده، قرار است از طريق اين صندوق‌ها مقداري سرمايه به VC ها منتقل شود و از آن طريق به سمت استارت‌آپ‌ها روانه شود. به بياني راهي باز شود که به راحتي بتوان قانون را دور زد. اما حتي با جذب اين سرمايه نيز صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري خطر پذير  نمي‌تواند به آن ۱۰۰۰ ميليارد توماني برسند که مديرعامل فرابورس ايران يک سال پيش وعده‌اش را داد.

بسياري معتقدند يکي از دلايل مهم اينکه سرمايه‌گذاران از سرمايه‌گذاري در صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري خطرپذير و استارتاپ‌ها استقبال نمي‌کنند به ارزش‌گذاري غير واقعي برخي از استارتاپ‌ها برمي‌گردد؛ چرا که عده‌اي در سال‌ها و ماه‌هاي گذشته گذشته مدل ارزش‌گذاري‌ را مطرح کردند که بر طبق آن، استارتاپ هر چه فروش داشته باشد دو برابر آن مقدار مي‌ارزد.

در نتيجه صاحبان برخي استارتاپ‌ها سعي کردند به هر قيمتي و با هر هزينه‌اي، مقدار فروش خود را افزايش دهند به اميد اينکه در بورس عرضه اوليه کنند و با منابع حاصل از عرضه اوليه به چند برابر هزينه هاي خود دست يابند.  امروز اين تفکر شکست خورده و سازمان بورس نيز اعلام کرده اين ارزش‌گذاري‌ها را قبول ندارد. اما اين عده باعث شدند که اين کسب و کارهاي به بحران هاي شديد مالي دچار شوند. در کنار همه اين موضوعات اهالي اکوسيستم استارتاپي بيش از گذشته به اين نتيجه رسيدند که آنچه يک کسب و کار را موفق مي‌کند هزينه‌هاي نجومي نيست بلکه ايده‌هاي نو است.