مديريت توليد، رکوردها را دست‌يافتني کرد
تاریخ انتشار : 1401/10/11
دنياي‌اقتصاد : توليد فولادخام کشور طي هشت ماهه ابتدايي سال‌جاري رشد چشمگيري نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته داشته است. هماهنگي دولت و توليدکنندگان فولاد و برنامه‌‌‌‌‌‌ريزي توليد بر اساس محدوديت‌هاي موجود در بخش انرژي، باعث شد تا به‌رغم کمبود برق در تابستان، توليد افزايش يابد. از طرف ديگر صادرات فولاد در ابتداي سال جان تازه‌اي گرفت که با وضع عوارض بر آن و عزم روسيه براي بلعيدن بازار جهاني فولاد، آمار صادرات فولاد ايران در تابستان به‌شدت کاهش يافت. در نهايت مي‌توان پيش‌بيني کرد که توليد فولادخام امسال مجددا به ۳۰ميليون تن دست خواهد يافت.
صنعت فولاد ايران به يکي از مهم‌ترين صنايع کشور تبديل شده‌است. در عين‌حال افزايش ميزان توليد باعث‌شده تا ايران به يکي از ۱۰توليدکننده بزرگ فولاد در جهان تبديل شود. همين امر موجب شده‌است توجه‌‌‌‌‌‌ها در داخل و خارج از کشور به اين صنعت حياتي کشور جلب شود. بسياري از شرکت‌هاي سرمايه‌گذاري که هيچ‌گاه به معدن و صنايع معدني ورود نکرده بودند، سرمايه‌گذاري در اين بخش را آغاز کرده‌اند. به همين علت مي‌توان افزايش تعداد پروژه‌هاي فولادي را مشاهده کرد، اما نکته‌‌‌‌‌‌اي که نبايد از آن غافل شد برنامه‌‌‌‌‌‌ريزي توليد بر اساس محدوديت‌هاي زيرساختي است. به‌نظر مي‌رسد سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌ها کم‌‌‌‌‌‌تر از سرمايه‌گذاري در صنايع اصلي بودهاست.
موانع زيرساختي توليد
موضوع زيرساخت طي سال‌هاي اخير اهميت خود را آشکار کرده‌است. تا چند سال‌قبل ريل و واگن کافي براي جابه‌جايي محصولات زنجيره فولاد وجود داشت. گاز کافي براي تامين انرژي کارخانههاي زنجيره فولاد موجود بود و همچنين مواد اوليه خوراک اين صنعت توليد مي‌شد، اما با افزايش کارخانههاي ذوب براي توليد فولاد بيشتر، کمبودها عيان شدند. تکنولوژي توليد فولاد در ايران نه نوين است و نه خارج از رده. کوره‌‌‌‌‌‌هاي بلند، کوره‌‌‌‌‌‌هاي قوس‌الکتريکي و کوره‌‌‌‌‌‌هاي القايي براي توليد فولاد در کارخانه‌ها ذوب به‌کار مي‌روند. بيشتر توليدات فولاد ايران با کوره‌‌‌‌‌‌هاي قوس‌الکتريکي توليد مي‌شوند که خوراک اصلي آنها آهن‌اسفنجي است. ايران در رقابت با هندوستان، دومين توليدکننده آهن‌اسفنجي است. فناوري پرد که يکي از پربازده‌‌‌‌‌‌ترين فناوري‌ها براي توليد آهن‌اسفنجي است، حاصل خلاقيت يک شرکت ايراني است، پس در تکنولوژي توليد کمبودي احساس نمي‌شود، مگر در شرايطي که ضرورت کاهش مصرف انرژي و توليد کربن و آلايندگي احساس شود. در آن صورت بايد در برنامه‌‌‌‌‌‌ريزي‌‌‌‌‌‌هاي توليد تجديدنظر صورت گيرد. گفتني است کوره‌‌‌‌‌‌هاي قوس‌الکتريکي به‌مراتب انرژي بيشتري نسبت به ساير روش‌ها، مصرف مي‌کنند. حمل‌ونقل يکي از مباحثي است که امروزه به آن توجه ويژه مي‌شود. در خطوط ريلي نياز کشور به افزايش طول ريلي و همچنين تعداد واگن‌‌‌‌‌‌ها بر هيچکس پوشيده نيست. همچنين اگر توليد صادرات‌محور مد‌نظر فولادسازان باشد، بايد با اين واقعيت روبه‌رو شد که اسکله استاندارد کشتي‌‌‌‌‌‌هاي بزرگ چند صد‌هزار تني در کشور وجود ندارد و احداث اين اسکله‌‌‌‌‌‌ها نياز به سرمايه‌گذاري‌هاي هدفمند دارد. به‌نظر مي‌رسد تحرکاتي از سمت بخش‌خصوصي براي رفع معضل حمل‌ونقلي در حال رخ‌دادن است. اگر دولت از اين پروژه‌ها حمايت کند، در آينده‌‌‌‌‌‌اي نه‌چندان دور صادرات محصولات فولادي ايران به اقصي‌نقاط جهان چندبرابر خواهد شد. تامين پايدار انرژي و مواد اوليه نيز از چالش‌هاي صنعت فولاد است. طبق اظهارنظر فعالان بخش‌خصوصي هر دو مشکل با سپردن قيمت‌گذاري آنها به بازار آزاد برطرف خواهند شد. قيمت‌گذاري دستوري روي نهاده‌‌‌‌‌‌هاي توليد و همچنين حامل‌‌‌‌‌‌هاي انرژي، سرمايه‌گذاري در اين بخش را کاهش داده و در برخي بخش‌ها متوقف کرده‌است. کمبود برق در تابستان و گاز در زمستان که توليد فولاد را تحت‌تاثير قرار داده‌است، به دليل عدم‌سرمايه‌گذاري در حوزه انرژي بودهاست. با تمام محدوديت‌هاي ذکرشده بايد توجه داشت که ايران طبق سند ۱۴۰۴ تا ۲ سال‌آينده بايد به توليد سالانه ۵۵ميليون‌تن دست پيدا کند؛ اين در حالي است که سال‌گذشته توليد فولاد در کشور به علت محدوديت‌هاي تامين انرژي کاهش يافت و حتي رکورد ۳۰ميليون‌تن را تکرار نکرد. در ادامه گزارش روند ۸ ماهه توليد فولاد کشور بررسي خواهد شد.
افزايش توليد و صادرات در بهار
توليد فولاد در فروردين ماه سال‌جاري با رشد ۵درصدي آغاز شد. ماه اول سال‌معمولا بدون محدوديت در تامين انرژي و مواد اوليه آغاز مي‌شود. بر اساس آمار منتشرشده توسط انجمن فولاد، توليد فولاد مياني که شامل بلوم و بيلت و اسلب مي‌شود، در فروردين ماه نسبت به مدت مشابه سال۱۴۰۰ با رشد ۳درصدي همراه بود. همچنين رشد چشمگير ۷۴درصدي صادرات محصولات مياني فولادي در يک‌ماهه نخست سال‌جاري نسبت به‌يک‌ماهه نخست سال‌گذشته نويدبخش بهبود وضعيت صادرات اين محصول بود. در ارديبهشت ماه سال‌جاري آمار ۲ ماهه توليد فولاد مياني مجددا رشد ۵درصدي را نشان داد و ۱۱درصد رشد توليد آهن‌اسفنجي تامين نهاده توليد ماه‌هاي آتي فولاد سازان را تضمين کرد، اما به دليل وضع عوارض صادراتي از سمت دولت مانع از ادامه روند پرقدرت صادرات شد و تنها رشد ۵درصدي نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته مشاهده شد. اين رشد درحالي ثبت شد که صادرات اسلب ۲۸درصد نسبت سال‌گذشته کاهش يافته بود. طي فصل بهار سال‌جاري در حالي آمار ۳ماهه توليد نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته رشد ۶درصدي توليد فولاد مياني تجربه شد که توليد در خردادماه نسبت به ارديبهشت کاهش يافت. طي همان روزها بحث عدم‌توازن زنجيره و مازاد برخي از محصولات مانند گندله بر سر زبان‌ها افتاد. خطري که همچنان زنجيره فولاد را تهديد مي‌کند و در صورت عدم‌توجه به آن قابليت سرايت به کل زنجيره و ايجاد بحران را دارد.
مسير ناهمسوي توليد و صادرات
گام اول صنعت فولاد تابستان قدرتمند برداشته شد. توليدفولاد مياني در بازه ۴ماهه اول نسبت به سال‌گذشته ۱۱درصد رشد داشت. دليل افزايش قابل‌توجه توليد نسبت به سال‌گذشته، قطعي برق در تيرماه سال۱۴۰۰ و کاهش توليد در تيرماه آن سال‌است. طي سال‌جاري با برنامه‌‌‌‌‌‌ريزي‌‌‌‌‌‌هاي انجام‌شده خسارت وارده بر صنعت فولاد به‌شدت کاهش يافت. به‌رغم افزايش توليد دامپينگ شديد صورت‌گرفته از طرف روسيه باعث کاهش شديد ۱۳درصدي صادرات فولاد مياني ايران نسبت به چهارماهه نخست سال‌گذشته شد. روند صعودي افزايش توليد در بازه‌هاي ۵ ماهه و ۶ ماهه نيز ادامه يافت و نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته به ترتيب رشد ۱۷ و ۱۹درصدي در توليد فولاد مياني ثبت شد اما از طرف ديگر روند صادرات اين محصول به ترتيب ۲۰ و ۱۶درصد کاهش يافت. اين کاهش شديد به دليل هم‌‌‌‌‌‌افزايي ازدست‌رفتن بازار صادراتي ايران به علت دامپينگ روسيه و همچنين عوارض صادراتي وضع‌شده توسط دولت ايران بود. پاييز سال‌جديد نيز روند پرقدرت افزايش توليد ادامه پيدا کرد و آمار توليد رشد ۱۷درصدي را ثبت کرد. آمار ۸ ماهه نيز افزايش توليد ۱۴درصدي نسبت به ۸ ماهه نخست سال‌گذشته را ثبت کرد. هماهنگي بين وزارت صمت، نيرو و توليدکنندگان توليد باعث کاهش خسارات وارده از معضل انرژي به زنجيره فولاد شد. طبق آمار منتشر شده توسط انجمن توليدکنندگان فولاد، صادرات فولاد مياني در بازه ۷ ماهه نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته رشد ۱۸درصدي را تجربه کرد.
تهديد قطعي گاز در زمستان
مهم‌ترين نکته در افزايش توليد در سال‌جاري، بهبود وضعيت تامين انرژي بودهاست. به دليل تغيير اندک در ظرفيت‌هاي توليد و وجود پس‌‌‌‌‌‌لرزه‌‌‌‌‌‌هاي کمبود انرژي در زنجيره فولاد، توليد واقعي محصولات مياني در ۸ ماهه نخست سال‌جاري نسبت به مدت مشابه سال۱۳۹۹ تنها ۶/ ۲درصد افزايش يافته‌است. به‌نظر مي‌رسد اگر تغييرات زيادي در ميزان عرضه حامل‌‌‌‌‌‌هاي انرژي مخصوصا گاز به صنعت فولاد رخ ندهد، توليد فولاد مياني به همان سطح ۳۰ميليون‌تن که در سال۹۹ ثبت شد، بازخواهد گشت، اما بر اساس اخبار منتشرشده مبني‌بر کمبود گاز در فصل زمستان، همچنان خطر کاهش توليد را صنعت فولاد تهديد مي‌کند. قطعي گاز برخي از شرکت‌هاي زنجيره فولاد و همچنين برخي از صنايع ديگر، اين هشدار را اعلام مي‌کند که صنايع، زمستان امسال نيز با کمبود انرژي همراه خواهند بود، بنابراين طبق بدترين پيش‌بيني‌‌‌‌‌‌ها توليدکنندگان فولاد مي‌توانند آمار توليد زمستان گذشته را تکرار کنند. سال‌گذشته نزديک به ۷ميليون‌تن فولاد مياني در زمستان توليد شد که با افزايش ظرفيت‌هاي ايجادشده اين عدد قابل‌دستيابي است. در اين‌صورت امکان دستيابي به ۳۰ميليون‌تن فولاد دور از انتظار نيست.
