باگ صنعتي صادرات اسلب
تاریخ انتشار : 1401/11/09
دنياي‌اقتصاد : با توسعه تکنولوژي در عصر انقلاب صنعتي، توليد محصولات فولادي به روش‌هاي جديد و شکل امروزي در بخش‌هاي مختلف نظير راه‌آهن، صنايع اتومبيل‌سازي، هواپيماسازي، کشتيراني و ساير بخش‌ها به وجود آمد که تا امروز نيز در حال رشد بوده و نه‌تنها دامنه آنها روزبه‌روز گسترش يافته، بلکه تنوع عظيمي در صنعت فولاد ايجاد کرده است. به آلياژهاي آهني که بين دوهزارم‌درصد تا حدود ۲درصد کربن داشته باشند، فولاد اطلاق مي‌شود. خواص فولاد به درصد کربن موجود در آن، عمليات حرارتي انجام‌شده روي آن و فلزهاي آلياژدهنده موجود در آن بستگي دارد. از فولادي که بين دوهزارم‌درصد تا دو دهم‌درصد کربن داشته باشد براي ساختن سيم، لوله و ورق‌هاي فولادي استفاده مي‌شود. نورد سرد و گرم يکي از روش‌هاي مرسوم براي توليد ورق‌هاي فولادي است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد که بدون احداث واحدهاي جديد نورد گرم و استفاده از ظرفيت‌هاي موجود در بخش با مديريت شبه‌دولتي و خصوصي مي‌توان توليد ورق نورد گرم را در حدود ۳۰درصد افزايش داد و مانع خام‌فروشي اسلب در کشور شد.
به گزارش مرکز پژوهش‌هاي مجلس، با توجه به بررسي‌هاي انجام‌شده، عدم‌استفاده از ظرفيت خالي واحدها و خام‌فروشي اسلب، کمبود ظرفيت توليد براي واحدهاي توليدي زير ۳ميلي‌متر و عدم‌استفاده از توان داخل در طراحي، مهندسي و ساخت واحدها، از مشکلات واحدهاي توليد ورق‌هاي نورد گرم است و کمبود خوراک براي تخصيص واحدها، قيمت‌گذاري محصولات و عدم‌توليد ورق با ارزش‌افزوده بالاتر، مشکلات واحدهاي ورق‌هاي نورد سرد و پوششدار بيان شده است. همچنين فقدان بررسي دقيق بازار و هزينه سرمايه‌گذاري و ريسک بالا براي کل خط، از عوامل مشکل‌آفرين در حوزه ورق‌هاي فولاد زنگ‌نزن و آلياژي است که با بررسي دقيق مشکلات واحدهاي توليد انواع ورق‌ها، راهکارهاي کارآمد ارائه شده است. اين راهکارها شامل تعيين فهرست اولويت‌هاي سرمايه‌گذاري در زنجيره صنعت فولاد با رويکرد رفع واردات و ايجاد ارزش‌افزوده و ابلاغ آن به بانک مرکزي و صندوق توسعه ملي، حذف معافيت مالياتي زنجيره‌هاي ناقص و عامل صادرات خوراک واحدهاي پايين‌دست، تغيير نظام رتبه‌بندي و اعطاي تسهيلات دولتي و يارانه انرژي و اختصاص حمايت‌هاي دولتي به توليد محصولات با ارزش‌افزوده بالا مانند ورق‌هاي نورد گرم با ضخامت کمتر از ۳ميلي‌متر، ورق‌هاي نورد سرد زير يک‌ميلي‌متر و ورق‌هاي آلياژي و زنگ‌نزن مي‌شود.
ورق‌هاي فولادي، از محصولاتي با ارزش‌افزوده بالا در زنجيره فولاد هستند که توسعه آنها، از خام‌فروشي جلوگيري مي‌کند و باعث درآمدزايي بيشتر ارزي مي‌شود. ساير صنايع کشور نيز همچون خودروسازي، لوازم‌خانگي، صنعت نفت و گاز و لوله و پروفيل، به آن وابسته هستند و براي تامين برخي از نيازهاي اين صنايع نيز واردات بايد انجام شود. ظرفيت خالي در ورق‌هاي نورد گرم ۳/ ۳ميليون تن، در ورق‌هاي نورد سرد ۷/ ۱ميليون تن و در ورق‌هاي پوششدار ۵/ ۲ميليون تن است.
با بررسي تجارت ورق‌هاي فولادي در کشور مشخص شد در ۱۰سال گذشته، ميانگين واردات انواع ورق‌هاي فولادي ۵/ ۱ميليارد دلار که بيشتر آن شامل محصولات با ارزش‌افزوده بالا مي‌شود، از قبيل ورق‌هاي گرم زير ۳ميلي‌متر و ورق‌هاي نورد سرد زير يک‌ميلي‌متر و انواع ورق‌هاي آلياژي و به طور ميانگين حدود ۶۰۰ميليون دلار ورق فولادي که اغلب ارزش‌افزوده کمتري داشتند مانند ورق‌هاي گرم با عرض کم و ضخامت بالا صادر شده است.
کاربرد ورق‌هاي فولادي
اصلي‌ترين کاربرد ورق‌هاي فولادي در لوازم‌خانگي در بدنه يخچال، ماشين لباسشويي، کولر آبي و ساير لوازم‌خانگي است. در بخش‌هاي بيروني لوازم‌خانگي از ورق‌هاي رنگي و در بخش‌هاي داخلي آنها از ورق‌هاي گالوانيزه استفاده مي‌شود. ورق‌هاي رنگي از ورق‌هاي نورد سرد با ضخامت کم توليد مي‌شوند و بايد کيفيت سطحي بالايي داشته و فاقد هرگونه اعوجاج باشند.
لوله‌هاي فولادي نيز از جمله محصولات تکميلي زنجيره فولاد هستند که به طور گسترده در صنايع مختلف براي انتقال سيالات کاربرد دارند. همچنين کاربرد پروفيل‌ها در ساخت انواع در و پنجره، نرده‌کشي، چارچوب و راه‌پله‌هاست. از ورق‌هاي متنوعي بسته به کاربرد، ابعاد، ضخامت و روش توليد در صنعت لوله و پروفيل استفاده مي‌شود. مهم‌ترين ورق‌هايي که در اين صنايع مورد استفاده قرار مي‌گيرند ورق‌هاي نورد گرم غير‌آلياژي با ضخامت ۲ميلي‌متر هستند که در سال‌هاي اخير واردات بالايي داشته‌اند.
روند نزولي توليد ورق نورد گرم
يکي از دلايل روند نزولي توليد ورق نورد گرم در کشور کاهش توليد در بخش خصوصي است. توليد بخش خصوصي در سال ۱۳۹۱، ۹/ ۱ميليون تن بود که تا سال ۱۳۹۷ به ۵۰۰هزار تن کاهش پيدا کرد و سپس به ۸۰۰هزار تن در سال ۱۳۹۹ رسيد. در نهايت مي‌توان نتيجه گرفت که بدون احداث واحدهاي جديد نورد گرم و استفاده از ظرفيت‌هاي موجود با مديريت شبه‌دولتي و خصوصي مي‌توان توليد ورق نورد گرم را حدود ۳۰درصد افزايش داد و مانع خام‌فروشي اسلب در کشور شد.
تجارت ورق نورد گرم
ميزان واردات ورق نورد گرم در سال‌هاي اخير به‌شدت کاهش پيدا کرده، به طوري که در سال‌هاي۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ به طور ميانگين ۷۰۰ميليون دلار واردات داشته، اما در سال‌هاي ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ حدود ۱۰۰ميليون دلار بوده است. در سال ۱۳۹۹ رشد در واردات مشاهده شد و ارزش واردات در اين سال به ۳۰۰ميليون دلار رسيد. صادرات کشور نيز از ۶۴۰ميليون دلار در سال ۱۳۹۵ به ۳۰۰ميليون دلار در سال ۱۳۹۹ کاهش پيدا کرد. ميانگين ۱۰سال گذشته صادرات ورق نورد گرم ۵۸۰ميليون دلار بوده است. کاهش واردات کشور با ميزان مصرف ظاهري آن متناسب است. به عبارتي کاهش واردات به دليل بومي‌سازي توليد ورق‌هاي نورد گرم نيست، بلکه دليل اصلي آن رکود در صنعت است و در صورتي که صنعت کشور از رکود خارج شود، واردات اين نوع ورق افزايش خواهد يافت.
مسائل و پيشنهادها در مورد توليد ورق نورد گرم
بيش از ۳ميليون تن ظرفيت خالي در توليد ورق نورد گرم وجود دارد، اين در حالي است که ۶/ ۱ميليون تن اسلب فولادي به ديگر کشورها صادر مي‌شود و به واحدهاي نورد گرم تخصيص پيدا نمي‌کند. يکي از علل اصلي اين موضوع جذابيت صادرات به دليل معافيت مالياتي صادراتي است. توليدکنندگان در صورتي که شمش خام را در داخل عرضه کنند درآمد حاصل از آن مشمول ماليات مي‌شود؛ اما اگر صادرات انجام دهند، از ماليات معاف مي‌شوند. يکي ديگر از علل صادرات اسلب خام، تامين نيازهاي ارزي واحدهاي فولادسازي، از جمله نسوزها، الکترود گرافيتي، برخي از فروآلياژها و تجهيزات توليد است. بنابراين پيشنهاد مي‌شود معافيت مالياتي اسلب و ورق‌هاي نورد گرم که ضخامت بالايي دارند حذف شود و بر محصولات تخت که ارزش افزوده پاييني ايجاد مي‌کنند عوارض صادراتي وضع شود. همچنين معافيت مالياتي براي محصولات با ارزش‌افزوده بيشتر معين شود تا صادرکنندگان محصولات خام ترغيب شوند که از ظرفيت خالي واحدهاي پايين‌دست نسبت به توليد و صادرات محصول با ارزش‌افزوده بالاتر و استفاده از روش حق‌العمل‌کاري اقدام کنند. در اين صورت چالش تامين نيازهاي ارزي، عدم‌استفاده از ظرفيت و خام‌فروشي حل خواهد شد و ارزآوري بيشتري براي کشور خواهد داشت.
