پيدايش ابربانک‌ بر اثر ادغام بانک‌ها

تاریخ انتشار : 1398/05/22

عوامل مختلفي در توضيح علل ادغام بانک­‌ها دخيل هستند و تاکنون نظريه‌هاي بسياري در اين خصوص ارائه شده است. هر يک از اين نظريه‌ها به توضيح دلايل ادغام و اکتساب در بانکداري مي‌­پردازند و در واقع محرک‌هاي ادغام در بانکداري را شناسايي مي­‌کنند که شايد بتوان اين عوامل را مزايا يا هم‌­افزايي­‌هاي ناشي از ادغام به حساب آورد.

مدتي است که طرح ادغام شش بانک در بانک سپه مطرح شده و در راستاي اين ادغام تاکنون اقداماتي از جانب بانک ادغام‌­پذير- بانک سپه- انجام شده است. در حال حاضر مشکلات پيش­ روي بانک سپه به عنوان بانک ادغام‌پذير مواردي مانند تعدد شعب، تعدد نيروي کار مازاد و تعيين تکليف نوع قراردادهاي کاري اين حجم وسيع نيروي کار، مطالبات وصول نشده، تسهيلات تکليفي و کفايت سرمايه است. از طرفي دارايي‌­هاي مازاد و منجمد فراوان در بخش مستغلات و مشارکت در ساخت املاک در شبکه بانکي و از جمله بانک‌­هاي موضوع ادغام و مضاف بر اين اوضاع نابسامان بازار املاک و مستغلات در فرآيند ادغام، منجر به قفل بخش زيادي از نقدينگي در فرآيند ادغام شده است.

اما آنچه در اين برهه از زمان در خصوص اين ادغام بزرگ در شبکه بانکي ايران حائز اهميت است، پيروي از يک الگوي همه‌جانبه در ادغام توسط بانک ادغام­‌پذير است. به منظور حصول موفقيت در ادغام و بهره‌­برداري از مزاياي ناشي از ادغام، بانک ادغام‌­پذير بايد از طريق تعامل مؤثر با ساير بانک­‌هاي ادغام­‌شونده، تمام جزئيات مالي، فني و حقوقي ادغام را مدنظر قرار داده و اين جزئيات را در قالب يک برنامه اجرايي مشخص مورد تأييد طرفين، اجرايي کند. ساير مواردي که در اين برنامه اجرايي مي‌­بايست مدنظر قرار گيرد فرهنگ­سازي و اتخاذ راهبردهاي مناسب فرهنگي در ميان کارکنان بانک­‌هاي موضوع ادغام است. اين امر با برگزاري سمينارها و دوره‌هاي آموزشي سازماني و ارتقاي سطح فرهنگ و دانش سازماني با هدف ايجاد سازگاري بين فرهنگ بانک‌­ها و کاهش تضاد منافع بين کارکنان بانک­‌هاي موضوع ادغام انجام مي­‌شود. علاوه بر اين، بانک ادغام‌پذير مي‌بايست ريسک‌­هاي مترتب بر ادغام را ارزيابي کرده و مديريت و کاهش اين ريسک­‌ها را در برنامه اجرايي تنظيمي مدنظر قرار دهد. مهم‌­ترين ريسک‌­هاي فرايند ادغام عبارتند از: ريسک اعتماد از جانب ذينفعان، ريسک اعتماد مشتريان و ريسک سيستماتيک بازار.

نکته مهمي که پس از تحقق اين حجم وسيع از ادغام در شبکه بانکي نمود پيدا مي‌­کند و اثرات کلان اقتصادي زيادي دارد، شکل‌­گيري يک ابر بانک در شبکه بانکي کشور است که منجر به دانه‌­بندي در شبکه بانکي شده و در نتيجه تمرکز را در شبکه بانکي افزايش خواهد داد. دانه‌­بندي در خصوص شرکت­‌ها مدت زيادي است که در ادبيات اقتصادي مطرح شده است اما تسري آن به بانکداري به تازگي از سوي محققين بانکداري مطرح شده و در مطالعات تجربي زيادي به اثبات عواقب کلان اقتصادي دانه‌­بندي در شبکه بانکي بر اقتصاد کلان در کشورهاي مختلف پرداخته شده است. عواقب کلان اقتصادي دانه‌­بندي در شبکه بانکي مي‌­تواند اثر غالب مثبت داشته باشد يا منفي. اين امر بستگي به عملکرد ابربانک در شبکه بانکي بستگي دارد. لذا توجه به اين امر نيز براي سياست­گذاران ضروري است که با تشکيل ابربانک سپه، عملکرد اين بانک، چه مثبت چه منفي، به سبب وجود اثر سيستماتيک در بانکداري کل شبکه بانکي و به تبع اقتصاد کلان را متأثر خواهد کرد.

در پايان لازم به ذکر است تصميم به ادغام نيازمند وجود برخي پيش­ شرط‌­ها براي بانک‌­هاي موضوع  ادغام است. ليکن پس از اتخاذ تصميم به ادغام با بررسي تمامي جوانب، اقداماتي مي­‌بايست از جانب بانک ادغام‌­پذير در جهت به حداقل رساندن ريسک­‌هاي ناشي از ادغام و امکان بهره‌­برداري از هم­‌افزايي­‌هاي ادغام صورت گيرد در غيراين‌صورت ابربانک بزرگي در شبکه بانکي کشور شکل خواهد گرفت که مضاف بر اين‌که دستيابي به اهداف ادغام را براي سياستگذاران دشوار مي‌سازد، تبعاتي را نيز از حيث اقتصاد کلان دربرخواهد داشت.

سيمين‌السادات ميرهاشمي نائيني (کارشناس بانکي)