پيش‌شرط‌هاي موفقيت ادغام بانک‌ها
تاریخ انتشار : 1398/04/02
ادغام فرايندي است که از توافق اوليه شفاهي و کتبي مالکين و مديران موسسات شروع شده (و در برخي موارد با تصميم‌سازي و تصميم‌گيري حاکميتي) و با انجام تشريفات قانوني مطابق با قوانين و مقررات هر کشور نظير مصوبات هيات مديره و مجمع عمومي صاحبان سهام و اطلاع‌رساني به مقامات ناظر و عموم مردم ادامه و خاتمه مي‌يابد. در واقع هدف اصلي ادغام ايجاد مديريت بهينه ريسک و اعمال حاکميت شرکتي با ايجاد سازماني جديد با اندازه، سهم بازار و بازدهي دارايي مناسب به نحوي است که با ارائه انواع خدمات براي مشتريان، بتواند سودآوري مستمر و متناسب با دارايي و سرمايه را به ارمغان آورد.
انگيزه‌هاي اصلي ادغام، افزايش کارايي، کاهش مجموع هزينه‌هاي عملياتي از طريق حذف هزينه‌ها و فرآيندهاي مازاد، مديريت ريسک از طريق تنوع بخشي در منابع درآمد و هزينه‌ها و افزايش بهره‌وري سرمايه انساني است. همچنين، دستيابي به منابع جديد، افزايش قدرت بازار با حذف رقبا و برخورداري از امتياز قيمت‌گذاري مناسب و ارائه محصولات جديد و اجتناب از مقررات محدودکننده و پرهزينه از طريق ورود به بازارهاي جديد و آزادتر از ديگر منافعي است که ادغام با خود به همراه دارد.
نظام بانکي کشور در مسير حرکت خود در واسطه‌گري وجوه و تامين منابع به طور مستمر با ادغام‌هاي کوچک و بزرگ مواجه بوده است. براي مثال چند بانک بزرگ کشور (بانک‌هاي ملت، تجارت و مسکن) حاصل ادغامي بزرگ در ابتداي انقلاب اسلامي هستند. در سال‌هاي اخير نيز برخي موسسات مجاز و غيرمجاز که معضلات زيادي براي اقتصاد کشور پديد آورده بودند در چند بانک و موسسه مجاز موجود يا جديد ادغام شدند. مقايسه نتيجه ادغام‌هاي اول انقلاب و ادغام‌هاي دهه اخير از موفقيت نسبي ادغام‌هاي اول انقلاب خبر مي‌دهد. نکته قابل تامل اينکه هيچ‌يک از ادغام‌هاي انجام شده در ايران، داوطلبانه از طرف سهامداران بانک‌ها نبوده و متاثر از شرايط خاص آن به صورت دستوري از طرف حاکميت انجام شده اما نگاه‌هاي متفاوت، نتايج متفاوتي را در ادغام بانک‌ها پديد آورده است. برخي از دلايل موفقيت پايين ادغام‌ها در نظام بانکي عبارتند از:
- عدم اجماع ملي و سازماني: در اغلب موارد نگاه يکساني به نتيجه ادغام در بين ذينفعان ادغام و متوليان و ناظرين وجود ندارد. در چنين شرايطي نبايد انتظار داشت از تعارض منافع و در نتيجه اجبار و مقاومت در مقابل اجراي طرح نتايج مطلوبي حاصل شود.
- عدم مستندسازي و کفايت مطالعات کارشناسي قبل از آغاز ادغام: بررسي‌هاي حقوقي، نظارتي، اقتصادي، بررسي سابقه مالي، مالکيتي و مديريتي، مطالعه چگونگي رشد و توسعه موسسات در گذشته از جمله مواردي است که بايد به صورت دقيق بررسي شود.
حال چه زمان مي‌توان اعلام کرد که ادغام دو يا چند بانک موفق آميز هستند؟ تحقق کامل اهداف ادغام بيانگر موفقيت يک ادغام است. بانک جديد حاصل از ادغام بايد واجد تمامي شرايط يک بانک خوب مطابق با تمامي قوانين ناظر بر نظام بانکي، مقررات و الزامات بانک مرکزي و استانداردهاي جهاني و از جمله رهنمودهاي کميته بال باشد. بر اين اساس و با توجه به موارد فوق، نکات مهمي که توجه به آنها مي‌تواند سرنوشت موفقيت‌آميزي را براي ادغام رقم زند به شرح ذيل است:
۱- قبل از شروع به ادغام بايد مطالعات و تحقيقات لازم انجام و نقشه راه ادغام، صورت‌هاي مالي مجازي بعد از ادغام، راهکارهاي پوشش انواع ريسک‌ها و حتي انواع آيين‌نامه‌ها و نمودار سازماني تهيه شود. پرهيز از هرگونه شتاب دستوري خارج از نقشه مصوب و مقاومت جدي در مقابل قانون‌شکني و نقض مقررات از اهميت بالايي برخوردار است.
۲- تعيين تکليف وضعيت بيمه، وام‌ها و صندوق بازنشستگي در بانک جديد حاصل از ادغام يک يا چند بانک در کنار برنامه‌ريزي براي مازاد دارايي‌ها و نيروي انساني از جمله مواردي است که نيازمند بررسي کارشناسي است.
۳- فراهم آوردن بسترهاي قانوني و اعمال تغييرات لازم در قوانين و مقررات مرتبط با بانک مرکزي، قانون‌تجارت، بازار سرمايه، ماليات و... قبل از شروع ادغام
۴- ضرورت هماهنگي و اجماع در کليه نهادهاي حاکميتي مرتبط با فرايند ادغام
۵- استقرار حاکميت شرکتي و مديريت ريسک از طريق رعايت رهنمودهاي بال و استانداردهاي هيات خدمات مالي اسلامي
۶- فرهنگ‌سازي مناسب به منظور کاهش مقاومت در مقابل تغيير در کنار آموزش کامل تمامي دست اندرکاران ادغام
منبع: ايبِنا
محمد ربيع زاده؛ کارشناس بانکي
