تحليلي بر آسيب‌هاي نظام چند نرخي ارز
تاریخ انتشار : 1400/01/28
يک اقتصاددان معتقد است: اگر دو اتفاق ايجاد نظام تک نرخي ارز و تفکيک بودجه ارزي از ريالي به طور همزمان رخ دهد، آثار بسيار مثبتي بر اقتصاد ايران خواهد گذاشت.
علي سعدوندي در گفت وگو با ايبِنا با بيان اينکه مهمترين مشکلي که نظام چند نرخي ارز ايجاد مي کند، رانت‌پاشي است، اظهار کرد: چند نرخي ارز در اقتصاد به ايجاد رانت براي افراد خاص مي‌انجامد و هرچقدر هم تفاوت نرخ ها بيشتر شود متاسفانه اين رانت گسترش پيدا مي کند و منجر به فساد بيشتر خواهد شد.
اين استاد اقتصاد تصريح کرد: برخي اوقات رانت ارز چند نرخي در نهايت روي قيمت بازار آزاد هم تاثير مي گذارد؛ يعني مثلا دلار ۴۲۰۰ تومان تقديم افراد مي شود و آنها نيز آن را به نحوي تبديل به کالا کرده و وارد کشور مي‌کنند؛ اما در بازار با قيمت ميانگين ارز دولتي و آزاد يا حتي با ارز بازار آزاد به فروش مي‌رسانند.
وي با اشاره به اينکه رانت ريالي عظيمي از ارز چند نرخي کسب مي شود، گفت: بي شک افرادي که اين رانت را به دست مي آوردند، بخشي از آن را از کشور خارج مي کنند که در اين شرايط متاسفانه قيمت ارز بازار آزاد هم افزايش مي يابد و شرايط پيچيده اي به وجود مي آيد که حجم فساد را گسترش يافته و سيستم را کاملا نامتعادل و ناپايدار مي کند.
اين اقتصاددان با تاکيد براينکه در حذف نظام چند نرخي ارز نبايد شک کرد، ادامه داد: بر خلاف تصوري که وجود دارد اين کار اصلا سخت و پيچيده نيست و مي توان به آساني مشکل ارز چند نرخي را حل کرد.
سعدوندي معتقد است: ارز چند نرخي باعث مي شود نرخ ارز بازار آزاد بيش جهش داشته باشد که در اين صورت با مشکلاتي مواجه خواهيم شد. انتظارات تورمي در اقتصاد ايران براساس نرخ بازار آزاد تنظيم مي شود، بنابراين وقتي ارز چند نرخي مي شود درواقع منابع دولتي را در اختيار ارز با قيمت پايين تر قرار مي دهيم و اين باعث مي شود به جاي اينکه قيمت ارز، يک نرخ ميانگين مثلا ۱۵هزار توماني باشد، نرخ ۴۲۰۰ توماني و نرخ نيما و نرخ بازار آزاد که حدود ۲۵ هزار تومان است را داشته باشيم. به طور قطع اين موضوع به بازار سيگنال مي دهد و موجب انتظارات تورمي مي شود و در شرايطي که نقدينگي در حال رشد است، اين انتظارات تورمي به راحتي تبديل به تورم خواهد شد.
وي با اشاره به راه اصلاح نظام چند نرخي ارز و مشکلي که در اين ميان وجود دارد، اظهار کرد: دولت ارز را با نرخ هاي پايين تر به بانک مرکزي مي فروشد و بانک مرکزي براساس آن پايه پولي ايجاد مي کند که اگر نرخ تسعير يعني آن نرخي که پايه پولي ايجاد مي کند افزايش پيدا کند باعث مي شود ما از طرف ديگري تورم داشته باشيم، يعني پايه پولي بيشتر رشد کند. بنابراين اگر مي خواهيم نظام چند نرخي ارز را به نظام تک نرخي تبديل کنيم فقط نظام تک نرخي کافي نيست بلکه حتي مي تواند وضعيت را بدتر هم بکند.
اين اقتصاددان گفت: در نتيجه نياز به راهکار مکملي هم داريم و آن تفکيک بودجه ارزي از ريالي است. يعني ارتباط ارزي دولت با بانک مرکزي بايد قطع و به ميزاني که دولت درآمد ارزي دارد نبايد پايه پولي ايجاد شود. اين نظامي است که در ديگر کشورهاي دنيا نيز برقرار است اما متاسفانه در کشور ما از دهه ۱۳۴۰ بودجه ارزي از ريالي تقکيک نشده است و از زماني که تورم در اين کشور پايدار شد بودجه ارزي و ريالي با هم ترکيب شدند و درآمد حاصل از فروش ثروت صرف ايجاد تورم از طريق افزايش پايه پولي شد.
سعدوندي در پايان تاکيد کرد: اگر هردو اتفاق يعني ايجاد نظام تک نرخي ارز و تفکيک بودجه ارزي از ريالي به طور همزمان رخ دهد، ثمرات آن براي اقتصاد ايران باورنکردني خواهد بود؛ در اين صورت هم شاهد رشد اقتصادي خواهيم بود و هم نرخ تورم به سرعت کاهش مي‌يابد و در نهايت نرخ ارز به ثبات واقعي خواهد رسيد.
