بدفهمي از «تقويت پول ملي» و تضعيف تراز تجاري فرا ملي
تاریخ انتشار : 1400/05/20
احمد يزدان پناه عضو هيات علمي دانشگاه الزهرا(س) در يادداشتي اختصاصي براي ايبِنا به تشريح مفهوم تقويت پولي ملي پرداخت و بر ارتباط آن با صادرات و واردات کشورها تاکيد کرد.
«در سلسله يادداشت هاي قبلي به مخاطبان قول داده بودم وارد مباحث فني کار نشوم ولي بدون خدشه به سطح علمي مطلب به زباني نيمه ساده از پيچيدگي‌هاي بحث بکاهم.
قول دوم آن بود که برخي اصطلاحات اقتصادي و کار برده شده در اين يادداشت‌ها را به طور مختصر در يادداشت‌هاي بعدي تشريح کنم. مثلاً گفته بودم تأمين کسري بودجه دولت به کمک استقراض خارجي موجب تقويت (appreciation) پول ملي و تعميق کسري تراز تجاري کشور مي شود و مي تواند به تهي شدن ذخاير بانک مرکزي و به بي اعتباري کشور در سطح جهاني منجر شود. برهمين اساس به مفهوم تقويت پول ملي مي‌پردازيم.
تقويت پول ملي يا داخلي چيست؟
تقويت يک پول وقتي رخ مي‌دهد که ارزش آن پول نسبت به پول ديگر افزايش پيدا کند. اين تقويت به دلايل متعددي پديد مي‌آيد که مهمترين و تأثيرگذارترين آنها را بايد در فعاليت‌هاي کسب و کارها و ادوار تجاري، سياست پولي، تجارت بين الملل و نرخ هاي سود يا بهره ، سياست دولت و تراز تجاري کشورها جستجو کرد.
در اينجا به طور خلاصه به چگونگي کارکرد و آثار آن اشاره مي کنيم. يک تعريف ساده از تقويت پول آن است که وقتي دو پول به صورت جفت مورد معامله قرار مي گيرند (مثلاً ريال و دلار) ، تقويت پول وقتي پديد مي‌آيد که ارزش يکي از آن دو پول نسبت به پول ديگر افزايش پيدا کرده باشد.
نکته مهمي که مي ترسم فراموش کنم و لذا همين جا اشاره مي کنم آنست که به افزايش مطلق و نسبي ارزش پول ها توجه کنيد. برخلاف اوراق قرضه (مشارکت) ، رمز ارزها و سهام، که در آنها سرمايه گذاران (خريداران) يک پول را با يک دارايي معامله مي کنند در بازار ارز يک سرمايه گذار يک پول را با پول ديگري معامله مي نمايد. اين بدان معني است که اندازه گيري و سنجش ارزش پول مطلق نيست بلکه اندازه گيري ارزش پول ها بطور نسبي انجام مي شود.
براي مثال ، در اوايل سال ۲۰۱۱ با يک دلار ايالات متحده بطور تقريب مي توانستيم ۶.۵۶ راند (Rand) آفريقاي جنوبي خريداري کنيم، با تقويت پي‌درپي دلار در برابر پول ملي آفريقاي جنوبي (راند) نرخ ارز بين آن دو پول در آوريل ۲۰۲۰ به اوج خود يعني به ۱۹.۲۴ راند رسيد، يعني يک تقويت بيش از ۱۹۳ درصدي براي دلار رقم خورد.
تقويت پول داخلي (ملي) چگونه کار مي کند؟
تقويت پول ملي (ريال) در يک رژيم ارزي شناور، که قواي بازار يا تعامل عرضه و تقاضاي ارز نرخ ارز را تعيين و تبيين مي نمايد، مثل ساير بازارها ، با بالا رفتن و افزايش تقاضا براي يک ارز، ارزش آن روند صعودي به خود مي گيرد. اين بدان علت است که وقتي براي يک ارز خريداران بيشتري نسبت به فروشندگان آن وجود دارد، در يک قيمت معين ، آن نرخ ارز ارزش بيشتري پيدا مي کند، يعني تقويت مي شود و اين بالا رفتن ارزش ادامه دارد، تا آنکه فروشنده ديگري پيدا شود و سفارش خريد آن ارز را در آن نقطه پاسخ دهد.
تقويت پول داخلي و ارزان سازي واردات کشور:
وقتي پول يک کشور در مقابل پول کشور ديگري ارزشمندتر مي شود، اين بدان معني است که قدرت خريد آن پول بالا رفته و توانايي آن پول براي کسب و تحصيل کالاها و خدمات نسبت به گذشته فزوني يافته است.
براي مثال ، اگر نرخ ارز بين دلار و راند از ۱۳.۴۴ به ۱۴.۴۴ افزايش پيدا کند اين بدان معني است که با همان يک دلاري که قبلاً مي توانستيم ۱۳.۴۴ راند خريداري کنيم ، حالا بابت آن بايد شهروندان آفريقاي جنوبي ۱۴.۴۴ راند بپردازند.
حالا توانايي دلار براي خريد تعداد بيشتري از پول ملي (داخلي) آفريقاي جنوبي بيشتر شده است اگر وارد کننده کالايي از آفريقاي جنوبي بخواهد دلار بابت واردات خود بپردازد ، حالا دلارهاي او قويتر شده اند و يا مي توان گفت واردات آن اقلام از کشور دارنده راند ارزان تر شده است. انتقال اين کاهش ارزش به مصرف کننده آن کالاهاي وارداتي باعث مي شود که آنها قيمت کمتري را بپردازند و اين خود به «مهار تورم» (Curb inflation) کشور کمک مي نمايد.
موافق و مخالف تقويت پول ملي چه مي گويند؟
موافقين :
• قدرت خريد را افزايش مي دهد.
• واردات ارزان تر مي شوند.
مخالفين :
• صادرات کاهش مي يابد.
• تقاضاي بين المللي براي کالاهاي کشور را پايين مي آورد.
استدلال موافقان :
افزايش قدرت خريد :
با تقويت يک پول ، آن پول در مقابل ساير پول ها بطور نسبي قوي تر مي شود. اين بدان معني است که تقويت يک پول مي تواند توانايي خريد بيشتر از يک پول ديگر را براي آن پول فراهم آورد.
ارزان سازي واردات :
وقتي کشوري کالاها و خدمات وارد مي کند، مي بايست پول داخلي يا ملي خود را با پول خارجي مبادله و معامله نمايد تا واردات او عملي شود. وقتي پول ملي تقويت مي شود، واردکنندگان و کسب و کارهاي داخلي حالا مي توانند با همان مقدار از پول داخلي خود، ميزان بيشتري از پول خارجي را بدست آورند. از اين رو، بطور نسبي کالاها و خدمات وارداتي براي آنها ارزان تر تمام مي شود.
استدلال مخالفان :
صادرات کاهش مي يابد :
بازرگانان فعال در صحنه بين الملل براي خريد کالاها و خدمات از ساير کشورها در جستجوي پول ها يا ارزهايي هستند که ارزش کمتري داشته باشد تا بدين وسيله با پول خود ارزش آفريني بهتري داشته باشند. اين بدان معني است که کشورهايي که پول ملي خود را تقويت مي نمايند براي خريداران بين المللي جذابيت کمتري دارند و باعث کاهش فروش هاي بين المللي (صادرات) در آن کشور مي شوند. اين کاهش صادرات موجب کسري تراز تجاري کشور مي گردد، چرا که حجم واردات به شدت از ميزان صادرات فزوني مي گيرد.
کاهش در تقاضاي بين المللي :
وقتي يک پول تقويت مي شود، آن پول در سطح جهاني نسبت به ساير پولها گران تر مي شود. اين امر باعث مي شود که کسب و کارهاي فعال در تجارت بين الملل کشور براي فروش محصولات خود به خريداران بين المللي با مشکلات عديده‌اي مواجه شوند و اين موجب افت «تقاضاي کل» يا تجمعي (Aggregate demand، AD) اقتصاد مي گردد و ظهور بيشتر کاهش توليدات و افزايش بيکاري‌ها را در پي دارد.
دو نکته و ختم کلام :
• کشورها و کسب و کارهايي که واردات آنها بيشتر از صادرات آنها است، تقويت پول ملي را ترجيح مي دهند و برعکس.
• مقامات پولي و مالي کشورهايي که رژيم ارزي شناور را بر مي گزينند با به‌کارگيري سياست هاي پولي و مالي و اثرگذاري بر تقويت يا تضعيف پول کشور رشد اقتصادي را تحريک مي‌نمايند.»
دکتر احمد يزدان پناه / عضو هيات علمي دانشگاه الزهرا(س)
