ضرورت ارتقاي «سواد داده‌اي» در شرکت‌هاي مشاوره سرمايه‌گذاري
تاریخ انتشار : 1400/09/13
آرزو ضيايي- اينکه پرسنل، کارمندان و مديران سازمان‌ها بتوانند با يک «زبان داده‌محور» جهت ادراک ارزش‌ها، عمليات‌ها، تجربه ها، تحليل‌ها، تفسيرها و نتيجه‌گيري‌ها، تصميم‌سازي‌ها و تصميم‌گيري‌ها با هم ارتباط برقرار کنند را سواد داده‌اي (Data Literacy) مي‌گويند. رائول بارگاوا و کاترين ديگناتزيو از دانشکده (ام‌آي‌تي و امرسون) سواد داده را «توانايي خواندن، کارکردن، تحليل و استدلال بر اساس داده» تعريف مي‌کنند.
با توجه به آنکه تشخيص و شناسايي صحت داده‌اي در مجموعه کار مشاوران از اهميت ويژه‌اي برخوردار است و در هنگام نگارش گزارش‌هاي امکان سنجي و نظارت، نقش حائزاهميتي دارد، ضرورت توجه به بحث سواد رسانه‌اي ما را بر آن داشت تا در اين زمينه با دو تن از کارشناسان شرکت‌هاي مشاوره سرمايه‌گذاري عضو ( پژوهشگران فن‌گستر و شرکت مهندسي مشاور تاراطرح ) مصاحبه‌اي داشته باشيم که مشروح آن اينچنين است.
الزام استفاده از منابع علمي، آماري و داده‌اي معتبر ملي و بين المللي
خانم مهندس قلي‌پور، مدير تشکيلات و روش‌هاي شرکت پژوهشگران فن‌گستر در خصوص آنکه تشخيص، بايگاني و توليد داده‌ها تا چه ميزان بر کيفيت گزارش‌هاي امکان سنجي اثرگذار است مي‌گويد:« گزارش هاي تهيه شده توسط شرکت که حاصل جمع آوري، تحليل و نتيجه گيري از داده‌هاي معتبر در سطح ملي و بين المللي است، تماما در نرم افزار داخلي شرکت بايگاني شده و هر لحظه در دسترس کارشناسان شرکت است. اين موضوع موجب ايجاد نظم قابل توجهي شده که علاوه بر دسترسي در حداقل زمان ممکن به هر گزارش، هر گونه امکان گم شدن يا مشکلات مشابه را نيز از بين مي‌برد. ضمن اينکه جهت دسترسي به گزارش ها، روش‌هاي متنوعي از جمله جستجوي عنوان گزارش، جستجوي تاريخي، جستجو بر اساس اطلاعات کارفرما و ... وجود دارد که موجب تسهيل هر چه بيشتر دسترسي به گزارش هاي مورد نظر مي‌شود. او مي‌افزايد: «ساختار گزارش هاي تهيه شده توسط شرکت به گونه‌اي است که مي‌توان از آنها براي تدوين و افزايش کيفيت گزارش هاي آتي نيز بهره برد و همين موجب شده است که طي سال هاي فعاليت شرکت، همواره کيفيت گزارش هاي تهيه شده رو به افزايش و ترقي باشد.
قلي‌پور شناسايي و استفاده از منابع معتبر داده‌اي برون سازماني را در مجموعه يک اولويت عنوان مي کند و مي‌افزايد:« استفاده از منابع علمي، آماري و داده‌اي معتبر ملي و بين المللي از ضروريات تهيه گزارش هاي امکان سنجي است. او ايجاد يک بانک داده‌اي در مجموعه کانون مشاوران را بسيار مفيد و موثر ارزيابي و خاطرنشان مي‌کند:« وجود چنين بانک داده اي بسيار موثر و مفيد واقع خواهد شد به شرطي که ساز و کار دسترسي به داده‌ها و همچنين تطابق اين بانک داده با داده‌هاي ملي و بين‌المللي صورت گيرد که طبيعتا در ابتداي کار نياز به ايجاد زيرساخت هايي دقيق و کارشناسي شده است و بالطبع در اين صورت، با استفاده از بانک داده مشترک، توسط شرکت‌هاي مشاور، همگن و يکدست بودن گزارش هاي ارسالي به کانون نيز، ميسر خواهد شد.
وي، برگزاري دوره آموزشي را باهدف توجه به شناسايي، تشخيص و صحت در پيشبرد امور در مجموعه خود يک اصل عنوان و تشريح مي‌کند:« پرسنل شرکت در ابتداي ورود به شرکت توسط پرسنل مجرب، آموزش داده مي‌شوند و به صورت عملي و گام به گام تمامي آموزش هاي لازم در خصوص نحوه اخذ داده‌ها و اطلاعات از منابع معتبر و نحوه تحليل و آناليز آنها را دريافت مي‌کنند و پس از آن، آموزش پرسنل با پژوهش‌هايي که همواره در طول مسير فعاليت توسط خود آنها صورت مي‌گيرد به صورت پويا جاري است. ايجاد چنين زيرساختي موجب شده تا پرسنل شرکت همواره در حال يادگيري و پويايي بوده و علاوه بر ارتقاي خود، کارشناسان رده‌هاي پايين‌تر را نيز آموزش داده، جانشين پروري نيز انجام مي‌گيرد.» او استفاده از داده‌ها همزمان با تجربه حرفه‌اي و شخصي را بهترين روش براي حصول نتيجه مناسب عنوان مي کند و مي افزايد:« استفاده از داده‌ها در کنار تجربه بهترين نتايج را حاصل مي‌کند، به خصوص اگر فرد تحليل‌کننده فاقد تجربه باشد، داده‌هاي خام مي‌توانند فريب دهنده بوده و حتي تحليل اشتباه را منجر شوند، بنابراين همواره بايد علاوه بر داشتن بانک اطلاعاتي قوي، تجربه تحليل داده‌ها نيز به کارشناسان انتقال يابد. در اين خصوص ابزارهاي لازم براي توليد و گردآوري داده‌اي تخصصي نيز در مجموعه فراهم شده و آموزشهاي لازم در اين خصوص در بدو استخدام کارشناسان به آنها آموزش داده مي شود.» اين کارشناس سرمايه‌گذاري استفاده از داده‌هاي معتبر را در شرکت متبوع خود يک الزام مي‌داند و مي‌افزايد:« همواره افزايش کيفيت گزارش هاي تهيه شده توسط همکاران با تشويق‌هايي از طرف مديريت پاسخ داده شده است.« قلي‌پور سواد داده‌اي را شناخت منابع معتبر، توانايي استخراج داده‌هاي مورد نياز از منابع، تحليل داده‌ها و نتيجه‌گيري موثر از آنها مي‌داند و اذعان مي‌کند تمام اين موارد توسط کارشناسان شرکت در حال اجراست.» ايشان عمده منابع معتبر داخلي را آمارنامه‌هاي وزارت صنعت، معدن تجارت، جهاد کشاورزي، انرژي، دارويي، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعي، آمار و اطلاعات گمرک کشور، آمار و اطلاعات اتاق بازرگاني تهران، آمار و اطلاعات مرکز آمار ايران، آمار و اطلاعات سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي ، ﺳﺎﻟﻨﺎﻣﻪ هاي ﺁﻣﺎﺭﻯ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺛﺒﺖ ﺍﺣﻮﺍﻝ، ميراث فرهنگي، استان هاي کشور، آمار و اطلاعات بدست آمده از سازمان بورس، مرکز آمار و اطلاعات راهبردي کشور برمي‌شمارد و از مشکلاتي که به دفعات با آنها مواجه است را، عدم تطابق آمار و اطلاعاتي مي‌داند که در زمينه‌اي يکسان توسط نهادهاي مختلف منتشر مي‌شود. او اين امر را موجب سردرگمي کارشناسان دانسته و يکي از معضلاتي مي‌داند که تشخصيص داده اي صحيح را دچار مشکل مي‌کند.
معضل کمبود منابع معتبر داده‌اي جدي است
مهندس قرباني مدير واحد مطالعات فني، مالي و اقتصادي شرکت مهندسين مشاور تارا طرح، در پاسخ به اينکه تشخيص، بايگاني داده‌ها و تمرکز بر داده‌ها چگونه بر کيفيت داده‌ها اثرگذار است مي‌گويد:« داده‌ها و اعتبار آنها مهم‌ترين فاکتوري است که مي‌تواند درستي و اعتبار گزارش را تعيين کند. اين داده‌ها بايد از مراکز معتبر و ذي صلاح اخذ شوند. به عنوان مثال، داده‌ها در زمينه صادرات و واردات از اطلاعات گمرک و ظرفيت‌هاي توليد و توليدکنندگان را از اطلاعات منتشره از سوي وزارت صمت به دست مي آوريم و اطلاعات بورس کالا نيز قابل استناد هستند و بطورکلي بيشتر به داده‌هايي با اعتبار دولتي و سازماني رجوع مي شود» او خاطرنشان مي کند:« نبايد از ياد برد که هنگام جست و جوي اينترنتي داده‌هاي زيادي يافت مي‌شوند، اما اعتبار آنها زياد نيست و مشکلات بسياري دارند، زيرا داده‌ها بايد متمرکز، مستند و داراي اعتبار باشند تا قابل استناد ارزيابي شوند.
»قرباني مي‌افزايد:« به عنوان مثال در حوزه صنايع فولادي از مراکز در حال احداث و مجوزهاي صادر شده وجود دارد و وزارتخانه اطلاعاتي را به صورت CD در اختيار مي‌گذارد که حاوي اطلاعات پروانه بهره‌برداري از صنايع و کارخانه‌هاي در حال احداث به همراه پيشرفت فيزيکي احداث آنهاست، اما اين اطلاعات براي استفاده نيازمند پالايش اطلاعاتي است، زيرا به عنوان مثال گاه مجوز پروژه‌ها صادر شده اما درصد پيشرفت پروژه ناچيز بوده يا پروژه‌اي اجرا نشده يا سرمايه‌گذار مجوز احداث را گرفته اما کاري انجام نداده است. بنابراين درصد واقعي پيشرفت پروژه از پروژه‌هاي در حال احداث با موارد ثبت شده مغايرت‌هاي زيادي دارند. به اين آمار اطلاعات از قلم افتاده يا اعتبار از دست داده را بيفزاييد تا دقيقا متوجه مشکلات اين آمار شويد.» او طرح «جامع فولاد» را يکي از ديتاهاي قابل استناد برمي‌شمارد و مي‌افزايد:« اين طرح متشکل از آماري از توليد سازه‌ها و محصولات فولادي در سال‌هاي گذشته و نشانه‌اي از وضعيت آينده فولاد به عنوان طرحي جامع است که به راحتي براي همگان قابل دسترس نيست و در قالب فايل PDF از يک گزارش مفصل است، براي بهره‌برداري از اين فايل بايد اطلاعات را به سختي از فايل استخراج کرد. اين در حالي است که اين اطلاعات بايد به صورت پايگاه داده‌ها درون اينترنت بوده و در دسترس عموم افراد باشد. همچنين بايد به صورت ديتابيس باشد نه به صورت جداول تکس و تصوير.»
قرباني تلاش براي شناسايي منابع معتبر داده‌اي درون و برون سازماني را در مجموعه خود يک اولويت عنوان مي کند و مي‌گويد:« در مجموعه کاري خود سعي در انجام اين کار داريم اما اطلاعات برون سازماني محدودي موجود است، اطلاعات داخلي نيز نيازمند بازبيني است. در هر حال مجموعه براي هر پروژه يک پايگاه داده‌اي دارد که اطلاعات را در آن آرشيو مي‌کند و همواره سعي در استفاده از منابع معتبر داده‌اي دارد. با اين وجود همچنان جاي مراجع اطلاعاتي معتبر دولتي و خصوصي که اين اطلاعات را سازمان دهي کرده و در اختيار مصرف‌کننده‌ها بگذارد خالي است.»
او در خصوص اين سوال که آيا دوره‌هاي آموزشي خاص براي شناسايي و صحت داده‌هاي مناسب در مجموعه کاري شما وجود دارد مي‌گويد:« خير، دوره آموزشي خاصي به اين منظور در مجموعه وجود ندارد و همکاران بيشتر اين موارد به صورت تجربي مي آموزند. در واقع مديريت دانش صورت گرفته در داخل سازمان تجربي بوده و به واحدهاي مختلف انتقال داده شده است. قرباني برگزاري اين دوره‌هاي آموزشي را ضروري دانسته و از اينکه چنين دوره هاي آموزشي در ايران برگزار نمي‌شود گلايه‌مند است.
او در ادامه معتقد است استفاده از تجارب شخصي به تنهايي در هنگام تحليل داده‌ها تاثيرگذار نيست اما در مورد اطلاعات فني مي‌توان از تجارب حرفه‌اي بهره‌مند شد. و استفاده از اطلاعات و دانش فني و تجربي در بخش‌هاي فني تهيه گزارشات امکانسنجي تاثيرگذار است.
قرباني در توضيحات بيشتري عنوان مي‌کند:« در ارتباط با داده‌ها اصولا وقتي در گزارش امکان سنجي از مطالعه بازار در سطوح کشوري و بين‌المللي سخن به ميان مي‌آيد دانش و تجربه افراد به ميزان زيادي براي تحليل داده‌ها پاسخگو نيست و نمي‌توان به آنها اعتماد کرد. به عنوان مثال يک مشاور نمي‌تواند تمام داده‌هاي صنعت فولاد را در اختيار يا در ذهن داشته باشد» او سواد داده‌اي را مهارت تشخيص اين مفهوم مي‌داند که فرد بداند در حوزه کاري خود به چه داده‌اي نياز دارد و کدام داده داراي اعتبار است. همچنين در مجموع تحليل داده‌هاي معتبر و غيرمعتبر و پردازش داده‌ها از نظر قرباني به منزله سواد داده‌اي است.
اين کارشناس سرمايه‌گذاري در پاسخ به اين سوال که لزوم وجود بانک داده‌اي را در مجموعه کانون مشاوران چه مي‌دانيد، مي‌گويد: «در تدوين گزارش‌هاي امکانسنجي اعتبارسنجي داده‌ها مهم است و در صورت فراهم سازي داده‌هاي متمرکز، سازمان داده شده و معتبر شايد بيش از 70 درصد راه تهيه گزارش امکانسنجي پيموده شود و بيشترين تاثير را در تهيه گزارش معتبر داشته باشد.وي اضافه مي کند در وضعيت کنوني ضعف و پراکندگي داده‌ها به ويژه داده‌هاي برون‌مرزي زياد است بنابراين لزوم دسترسي به داده‌هاي مورد اعتماد از طريق کانون مشاوران ضروري است.
قرباني درخصوص ابزارهاي لازم براي کاوش داده‌هاي موردنياز مشاوران مي‌گويد:« در ارتباط با اطلاعات داخلي براساس تجربه زيسته با اندکي جست و جوي و صرف وقت بيشتر با درصد نسبتا قابل قبولي اين داده‌ها جمع آوري مي‌شود و بيشتر مشاوران در هنگام کاوش داده‌هاي برون مرزي دچار چالش هستند و جمع آوري اطلاعات در اين حوزه‌ها سخت است.
سواد داده‌اي سرنوشت‌ساز است
با توجه به تمام موارد عنوان شده به نظر مي‌رسد توجه به صحت داده‌هاي ارائه شده توسط سازمان‌هاي معتبر داخلي و خارجي به منظور تحليل درست آنها امري اجتناب‌ناپذير است. به سبب آنکه تحليل اين داده‌ها در گزارش هاي امکانسنجي و نظارت به صورت مستقيم يا غيرمستقيم مورد استفاده قرار مي‌گيرد در مواردي مي‌تواند نتيجه طرح‌ها و گزارش ها را دچار تغييرات گسترده و نادرستي کند و بصورت کلي سرنوشت يک پروژه عمراني يا غيرعمراني را تغيير دهد. با اين اوصاف نبايد از خاطر برد که سواد داده‌اي مهارت مهم و تاثيرگذاري براي هر مشاور سرمايه‌گذاري و يکي از ارکان اطلاعاتي تاثيرگذار در مجموعه‌هاي مشاوره سرمايه‌گذاري است.
