سهم دانش‌بنيان‌ها از اقتصاد ايران چقدر است؟
تاریخ انتشار : 1401/01/09
به نظر ميرسد سهم شرکت هاي دانش بنيان در اقتصاد کشور بسيار ناچيز بوده، به طوري که علي رغم تاکيدات چندين ساله رهبر معظم انقلاب سهم آنها از صادرات کشور ۲ درصد و از توليد ناخالص ملي ۴ درصد باشد.
به گزارش خبرگزاري مهر، گروه اقتصاد؛ امين محمودي: «براي رشد اقتصاد کشور و اصلاح امور اقتصادي کشور، به طور قاطع بايد به سمت اقتصاد دانش‌بنيان حرکت بکنيم؛ اگر ما اين سياست را دنبال کرديم منافع زيادي براي کشور و براي اقتصاد کشور خواهد داشت». اين جمله بخشي از راهبرد استراتژيک رهبر انقلاب براي زيست‌بوم دانش‌بنيان کشور است که در سخنراني روز اول عيد سال جاري به آن اشاره کردند.
مزاياي توسعه اقتصاد دانش بنيان در کشور از ديد رهبر انقلاب
ايشان در خصوص اهميت اقتصاد دانش بنيان فرمودند: «اقتصاد دانش بنيان هزينه‌ها را کاهش مي‌دهد؛ يعني اقتصاد دانش‌بنيان موجب کاهش هزينه‌هاي توليد مي‌شود؛ بهره‌وري را افزايش مي‌دهد که امروز يکي از مشکلات ما کاهش بهره‌وري است؛ کيفيّت محصول را افزايش مي‌دهد، بهبود مي بخشد و محصولات را رقابت‌پذير مي‌کند؛ يعني در بازارهاي جهاني، ما مي‌توانيم از اين محصولات به عنوان محصولات رقابت‌پذير استفاده کنيم، در داخل کشور هم همين جور؛ يعني در داخل کشور هم، ولو ما در مورد واردات هم خيلي تعرفه نگذاريم و واردات سرازير بشود، وقتي محصول داخلي کيفيّت بهتري داشت، قيمت ارزان‌تري داشت، مردم طبعاً به آن اقبال مي‌کنند؛ يک چنين خصوصيّاتي در توليد دانش‌بنيان وجود دارد.»
سهم اقتصاد دانش بنيان در اشتغالزايي
به نظر ميرسد خط مشي رهبر معظم انقلاب و راهبرد ايشان در خصوص توسعه اقتصاد دانش بنيان امروزه در قالب بيش از ۶ هزار و ۷۰۰ شرکت دانش بنيان نمايان شده و توانسته علاوه بر رفع مشکلات اقتصادي کشور سهم عظيمي در خنثي سازي تحريم‌هاي آمريکا و متحدان غربي اش داشته باشد.
از اين ميزان حدود ۴ هزار و ۵۰۰ شرکت توليدي بوده و مابقي شرکت‌هاي دانش بنيان عمدتاً خدماتي هستند و در مجموع در سال گذشته بيش از ۳ هزار و ۲۰۰ اشتغال مستقيم ايجاد کرده‌اند و مسئولين امر وعده داده‌اند که تعداد شرکت‌هاي دانش بنيان در سال جاري ۳۰ درصد رشد را به خود خواهد ديد.
با اين حال معظم له به اين امر واکنش نشان داده و معتقدند با توجه به مشکلات کشور و نياز اقتصادي بايد در سال جاري اقتصاد دانش بنيان رشد ۱۰۰ درصدي داشته باشد و تعداد آنها به دو برابر ميزان فعلي (۶ هزار شرکت دانش بنيان) برسد.
سهم شرکت‌هاي دانش بنيان در اقتصاد کشور
امروز سهم شرکت‌هاي دانش‌بنيان از اقتصاد کشور از ۹۰۰ هزار ميليارد هم فراتر رفته و از سال ۹۸ تاکنون رشدي بيش از ۴۵۰ درصدي را تجربه کرده‌است.
از طرف ديگر سهم اقتصاد دانش بنيان از توليد ناخالص ملي بر اساس آخرين آمار منتشر شده تا بهمن ماه سال گذشته نزديک به ۴ درصد رسيده ولي با اين حال به نظر ميرسد معاونت علمي و فناوري رياست جمهوري به دنبال سهم ۵ درصدي در سال جاري و سهم ۱۰ درصدي در افق دورتر باشد.
استقبال بخش خصوصي از اقتصاد دانش بنيان
اقتصاد دانش بنيان در ميان صنايع بزرگ از جمله صنايعي که خصوصي هستند با استقبال نسبتاً خوبي مواجهه شده است به طوري که مثلاً در صنعت لوازم خانگي مراکز نوآوري زيادي تأسيس شده و در حوزه تکنولوژي اتفاقات بسيار خوبي رقم خورده است ولي با اين حال صنايعي که به هر نحوي وابسته به دولت هستند از اين مهم عقب افتاده‌اند و به نظر ميرسد دانش بنيان شدن آنها به کندي صورت گيرد.
در همين خصوص سورنا ستاري، معاون علمي و فناوري رياست جمهوري مي‌گويد: صنايع بزرگ کشور بخصوص آن‌هايي که پيشينه دولتي دارند در زيست بوم ديگري رشد کرده‌اند و به اين نقطه رسيده‌اند. اين کار تحقق پيدا نمي‌کند مگر اينکه ديدگاه و فرهنگ آن عوض شود. توسعه بيش از هر چيزي يک مفهوم فرهنگي است. هميشه مثالي که مي‌زنند اين است که چرا نمي‌توانيد مشکلات خودرو را برطرف کنيد؟ اما تا زماني که نحوه برخورد خودروسازها استقبال از نوآوري نباشد اين سيستم رشد نخواهد کرد چرا که از روز اول اين سيستم بر اساس مونتاژکاري حرکت است و اتفاقي که هميشه براي آن افتاده است اين است که تا قبل از تحريم با فرانسوي‌ها کار کند و بعد از تحريم هم با چيني‌ها کار کند.
سهم پايين بخش کشاورزي و امنيت غذايي از اقتصاد دانش بنيان
يکي از بخش‌هاي که در حوزه دانش بنيان توسعه کمي پيدا کرده بخش کشاورزي است که به نظر ميرسد اين امر سبب شده واردات محصولات کشاورزي و مواد غذايي به کشورمان هر ساله افزايش يابد.
تعداد اندک شرکت‌هاي دانش بنيان در حوزه کشاورزي سبب شده اين بخش بيشترين ميزان واردات و بيشترين تأثير گذاري از تحريم‌ها را داشته باشد، به همين دليل کشورمان سالانه هزينه‌هاي ميلياردي سنگيني را در اين حوزه متحمل مي‌شود.
همين امر سبب شده رهبر معظم انقلاب نيز از مسئولين امر بخواهد تعداد شرکت‌هاي دانش بنيان در حوزه کشاورزي افزايش يافته تا کشورمان در زمينه تأمين امنيت غذايي خودکفا شود.
معظم له در سخنراني خود در ابتداي سال جاري فرمودند: «متأسّفانه بخش کشاورزي از عرصه‌ي دانش‌بنيان يک مقداري دورتر از بخش‌هاي صنعت و خدمات و مانند اينها است. اگر ما در کشاورزي، شرکت‌هاي دانش‌بنيان را افزايش بدهيم و دانش را در مسئله‌ي کشاورزي به‌کارگيري کنيم، مي‌توانيم در امر اصلاح بذر، در مورد آبياري نوين، در مورد شيوه‌هاي جديد توليد، در مورد بهره‌وري بهتر از آب و خاک مي‌توانيم حدّاکثر استفاده را بکنيم، بهره‌وري‌مان را افزايش بدهيم و اينها را اصلاح کنيم».
در همين خصوص ستاري، معاون علمي و فناوري رياست جمهوري مي‌گويد: ما با پتانسيل علمي بالا و رشد تکنولوژي که داريم نبايد به جايي برسيم که بخواهيم غذاي موردنيازمان را وارد کنيم. توسعه زنجيره‌هاي تأمين مواد غذايي يکي از موضوعاتي است در برنامه‌هاي آينده معاونت علمي در دستور کار قرار دارد.
سهم محصولات دانش بنيان از صادرات؛ تنها دو درصد
امروزه با تحولات پيچيده‌اي که در نظام بين‌الملل با سرعت بالا در جريان است، يکي از ملزومات بقاي کشورها حضور مداوم در عرصه بين‌المللي و حرکت همگام با تحولات مي‌باشد. از آنجايي که رشد و توسعه فناوري يکي از عوامل بنيادي اين تحولات است، صادرات به ويژه صادرات محصولات مبتني بر فناوري علاوه بر آنکه نمايانگر توانمندي يک کشور در اين حوزه است متضمن حضور قدرتمند سياسي و اقتصادي آن نيز مي‌باشد.
صادرات دانش‌بنيان نيازمند يک استراتژي و برنامه‌ريزي حساب شده است که شرکت‌هاي دانش‌بنيان به دليل محدوديت‌هاي موجود نمي‌توانند تمامي منابع مورد نياز براي اداره فعاليت‌هاي صادراتي خود را تأمين کنند، چرا که اين شرکت‌ها با توجه به نقش تأثيرگذاري که در رشد و توسعه تکنولوژيک کشورها دارند بايد متمرکز بر توسعه کسب و کار داخلي‌شان باشند.
بنابراين حضور واسطه‌هاي صادراتي و شرکت‌هاي مديريت صادرات بهترين راه ورود و تثبيت حضور در بازارهاي بين‌المللي است. از آنجايي که تمامي منابع اين شرکت‌هاي تخصصي به امر صادرات تخصيص مي‌يابد کاهش هزينه‌ها و صرفه‌جويي در زمان به نحو چشمگيري قابل توجه است.
در همين خصوص غلامحسين شافعي، رئيس اتاق بازرگاني ايران گفت: يک يا دو درصد از صادرات ايران به روش دانش بنيان و نوآورانه صورت مي‌گيرد و ساير صادرات به روش سنتي است.
همچنين سورنا ستاري، معاون علمي و فناوري رياست جمهوري در خصوص پايين بودن ميزان صادرات محصولات دانش بنيان مي‌گويد: در حوزه اقتصاد دانش بنيان تجربه صادراتي قديمي نداريم و در اين حوزه شرکت‌هاي قوي نداريم. در ساليان اخير اتفاقات بسيار خوبي در صادرات غير نفتي رخ داده و شرکت‌هاي بزرگي ايجاد شده‌اند اما هنوز ما خيلي راه داريم. در حوزه دانش‌بنيان هم همينطور است. امروز عمده صادرات محصولات دانش‌بنيان ما در حوزه بيوتک اتفاق مي‌افتد، زيست فناوري در کشور ما يک زيست‌بوم نوپاي بسيار خلاق و نوآور است که در حال رشد و فتح بازارهاي بين المللي است.
