دستکاري حقوقي‌ها و سکوت سازمان بورس
تاریخ انتشار : 1399/09/26
فعال بازار سرمايه از دستکاري قيمت سهام برخي نمادها در بازار و سوءاستفاده حقوقي‌هاي پدرخوانده که با سکوت سازمان بورس همراه شده است، انتقاد کرد.
بهنام صمدي در گفت وگو با خبرنگار مهر درباره نوسان‌گيري و رِنج منفي‌کشي توسط برخي حقوقي‌ها با انجام معاملات الگوريتمي که منجر به افت شاخص بورس طي امروز و دو روز گذشته شده، گفت: در هيچ کجاي دنيا چيزي به اسم دامنه نوسان و حجم مبنا وجود ندارد و ما نمي‌توانيم در بازارهاي مالي ديگر کشورها، دامنه مثبت يا منفي ۵ درصد را ببينيم. اما سازمان بورس در ايران چيزي به اسم دامنه نوسان تعريف کرده که اين موضوع، خودش يکي از عوامل دستکاري در بازار است.
حجم مبنا و دامنه نوسان؛ دو عامل دستکاري در بازار سهام
وي ادامه داد: در بورس‌هاي ديگر کشورها، صف خريد و صف فروش نداريم فقط در بازار سرمايه ايران است که به دليل وجود دامنه نوسان، براي خريد يا فروش سهام يک نماد، صف خريد در مثبت ۵ درصد يا فروش در منفي ۵ درصد ايجاد مي‌شود بنابراين با وجود دامنه نوسان و حجم مبنا، امکان دستکاري را فراهم مي‌کنيم؛ چه حقوقي‌ها باشند و چه حقيقي‌ها؛ اما حقوقي‌ها ابزارها و نفوذ بسيار بيشتري براي دستکاري در قيمت‌ها در اختيار دارند.
در بازار سهام، به دليل وجود دامنه نوسان، براي خريد يا فروش سهام يک نماد صف خريد در مثبت ۵ درصد يا فروش در منفي ۵ درصد ايجاد مي‌شود و همين مساله، امکان دستکاري را فراهم مي‌کند؛ حقوقي‌ها ابزارها و نفوذ بسيار بيشتري براي دستکاري در قيمت‌ها در اختيار دارند
صمدي در پاسخ به اين پرسش که چرا سازمان بورس حجم مبنا و دامنه را برنمي‌دارد؟، گفت: به اين خاطر که بازارگردان قوي براي شرکت‌هاي بورسي نداريم؛ مثلاً سازمان تأمين اجتماعي ۷ تا ۸ هزار ميليارد تومان از نماد شستا را در بازار فروخته است؛ اما حتي حاضر نيست نماد خودش را بازارگرداني کند؛ شستا در زمان عرضه اوليه، ۸۰۰ تومان نرخ گذاري شد اما ارزش آن تا ۶ هزار تومان به ازاي هر سهم هم افزايش يافت؛ چرا تأمين اجتماعي از ابتدا بازارگرداني نکرد تا اين سهم، حبابي نشود؟ اگر سهام ارزنده‌اي بود، چرا الان در نرخ ۲ هزار و ۶۰۰ تومان مشتري ندارد؟
بازارگردان ها خودشان ذي نفع هستند!
اين فعال بازار سرمايه با بيان اينکه دستکاري حقوقي‌ها در بازار مشهود است، يادآور شد: شرکت‌هايي فرآيند بازارگرداني را بر عهده گرفته اند که خودشان هم ذي نفع هستند و اقدام به نوسان گيري مي‌کنند.
سازمان تأمين اجتماعي ۷ تا ۸ هزار ميليارد تومان از نماد شستا را در بازار فروخته است؛ اما حاضر نيست بازارگرداني کند؛ شستا در زمان عرضه اوليه، ۸۰۰ تومان نرخ گذاري شد اما تا ۶ هزار تومان هم بالا رفت؛ اگر سهام ارزنده‌اي بود، چرا الان در نرخ ۲ هزار و ۶۰۰ تومان مشتري ندارد؟
وي با انتقاد از سازمان بورس گفت: اينکه چرا سازمان بورس و اوراق بهادار، با حقوقي‌ها مماشات مي‌کند، جاي انتقاد جدي دارد. اگر تخلفي از سوي حقوقي‌ها صورت گرفته، چرا برخوردي نمي‌شود؟ چرا اسامي حقوقي‌هاي متخلف اعلام نمي‌شود؟ آن هم در شرايطي که مي‌دانيم اين حقوقي‌ها در بازار دستکاري کرده اند.
صمدي در پاسخ به اظهار نظر برخي مسئولان سازمان بورس که مي‌گويند، اگر دستگاه قضائي وارد بازار سهام شود، سرمايه فرار مي‌کند، تأکيد کرد: اينکه مي‌گويند با ورود دستگاه قضائي به بازار سهام، سرمايه فرار مي‌کند، به هيچ عنوان درست نيست اتفاقاً بسياري از سرمايه گذاران از برخورد با تخلفات حقوقي‌ها استقبال هم مي‌کنند؛ در هيچ کجاي دنيا با ورود نهادهاي نظارتي، سرمايه گذار فراري نمي‌شود؛ در بورس آمريکا، کميسيون اوراق بهادار وجود دارد که براي رسيدگي به تخلفات تأسيس شده است؛ در اواخر قرن نوزدهم، ريزش‌هايي در بورس آمريکا رخ داد و اعتماد از بين رفت که اين کميسيون براي رسيدگي به تخلفات در بازار سرمايه اين کشور راه اندازي شد؛ ضمن اينکه دامنه نوسان در بورس آمريکا، نامحدود است.
کارشناس بازار سرمايه با تأکيد بر اينکه بايد دامنه نوسان و حجم مبنا در بازار سرمايه ايران حذف شود، گفت: ولي بايد بازارگرداني به دقت انجام شود؛ حذف تدريجي دامنه نوسان همراه با بازارگرداني، بهترين راه براي کاهش دستکاري حقوقي‌ها در بازار سرمايه است؛ چرا که امکان حذف يک باره دامنه نوسان وجود ندارد؛ مثلاً اگر دامنه نوسان به يک باره حذف شود، شايد نمادي مانند شستا تا منفي ۵۰ درصد هم افت قيمت داشته باشد. اما بايد بازارگردان داشته باشند.
دستگاه قضائي براي برخورد با متخلفان ورود کند
اينکه چرا سازمان بورس و اوراق بهادار، با حقوقي‌ها مماشات مي‌کند، جاي انتقاد جدي دارد. اگر تخلفي از سوي حقوقي‌ها صورت گرفته، چرا برخوردي نمي‌شود و اسامي‌شان اعلام نمي‌شود؟ آن هم در شرايطي که مي‌دانيم اين حقوقي‌ها در بازار دستکاري کرده اند
وي با بيان اينکه دستورالعمل بازارگرداني نيز مي‌بايست بازبيني شود، افزود: در موضوع الگوريتم‌ها، مشکل، خودِ الگوريتم‌ها نيستند؛ بلکه نحوه استفاده از آنهاست؛ طراحي معاملات الگوريتمي در دنيا هم هست؛ اما چون معادلات الگوريتمي در بورس‌هاي خارجي بسيار زياد است، همديگر را خنثي مي‌کنند تا به دستکاري در معاملات و قيمت‌ها منجر نشود؛ در بازار سرمايه ايران نيز سازمان بورس معاملات الگوريتمي را طي دستورالعملي ممنوع کرد ولي اين معاملات علي رغم ممنوعيت، انجام شده و الگوريتم‌ها صرفاً در اختيار بازارگردان هاست که به وضوح در حال کنترل بازار هستند.
نحوه ايجاد صفوف خريد و فروش کاذب از سوي حقوقي‌ها
صمدي از ديگر تخلفات حقوقي‌ها را انجام معاملات هماهنگ و فروش‌هاي سنگين آنها براي يک نماد خاص در هر روز معرفي کرد و گفت: مثلاً در هفته جاري براي نماد فولاد صف خريد سنگين بيش از ۳۰۰ ميليون سهمي ايجاد کردند و تا جايي که توانستند، سهام در اختيار خود از نماد فولاد را به فروش رساندند؛ در حالي که قيمت محصولات جهاني فولاد به دليل تقاضاي بالاي چين، جهش سنگيني داشته است اما بازار داخلي ما هيچ واکنشي نداشت هر چند که در معاملات يکشنبه بورس کالا، تا ۳۳ درصد در خريد محصولات فولادي، رقابت ايجاد شد اما واکنش بازار سهام، به عکس اين رشد در فروش بود؛ حتي صف فروش هم در معاملات دوشنبه براي فولاد ايجاد کردند؛ دليل آن هم واضح است؛ برخي حقوقي‌ها در حال دستکاري آن هستند.
در معاملات يکشنبه حقوقي هايي که معاملات بازار را دستکاري مي‌کنند، براي پالايشي‌ها صف خريد کاذب با قيمت بالا ايجاد کردند و در معاملات سه شنبه تا توانستند صف فروش براي پتروشيمي‌ها ايجاد کرده و آن را با قيمت پايين عرضه کردندوي ادامه داد: در معاملات يکشنبه هم حقوقي هايي که معاملات بازار را دستکاري مي‌کنند، براي پالايشي‌ها صف خريد کاذب با قيمت بالا ايجاد کردند و در معاملات سه شنبه تا توانستند صف فروش براي پتروشيمي‌ها ايجاد کرده و آن را با قيمت پايين عرضه کردند؛ در معاملات دو شنبه هم براي بانکي‌ها چنين وضعيتي ايجاد کردند.
صمدي تأکيد کرد: تا بازار مي‌خواهد رشد کند برخي حقوقي‌ها به يک ساعت نمي‌کشد که صف خريد با احجام بالا ايجاد کرده و سهم‌هاي در اختيار خود را به صورت گسترده‌اي به فروش مي‌رسانند به حدي که خريدار حقيقي عقب مي‌نشيند.
چرا بازار سهام ايران مشابه بورس‌هاي موفق دنيا نيست؟
اين فعال بازار سهام تصريح کرد: حقوقي‌ها بازار را از روند خود خارج کرده اند بازار سهام در دنيا بر اساس سودده يا زيان ده بودن يک شرکت توليدي واکنش نشان داده و درنتيجه براي سهام آن شرکت، تقاضاي خريد يا فروش ايجاد مي‌شود؛ مثلاً شرکت داروسازي که اعلام مي‌کند واکسن کرونا را کشف کرده، قيمت سهام شرکت رشد ناگهاني مي‌کند؛ اما در ايران، فولاد مبارکه همزمان در بورس کالا با تقاضاي شديد خريد محصولات خود روبه رو مي‌شود، اما در بازار سهام، براي فروش سهم‌هاي اين شرکت، صف تشکيل مي‌شود.
برخي حقوقي‌ها، سهام يک شرکت را در کف قيمت خريداري کرده و سپس با دستکاري در معاملات، براي آن صف خريد در قيمت‌هاي بالا ايجاد مي‌کنندوي ادامه داد: بنابراين برخي حقوقي‌ها، سهام يک شرکت را در کف قيمت خريداري کرده و سپس با دستکاري در معاملات، براي آن صف خريد در قيمت‌هاي بالا ايجاد مي‌کنند؛ حقوقي‌ها در حال سرکوب بازار هستند. حقوقي‌ها با دستکاري معاملات و نوسان گيري، توان خريد را از حقيقي‌ها مي‌گيرند.
چند پيشنهاد براي خروج بازار سرمايه از وضعيت نابسامان موجود
وي تأکيد کرد: بازار سرمايه‌ي پويا، بازاري است که اول، تغيير مکرر قوانين را شاهد نباشيم؛ دوم، دولت هم از قيمت گذاري‌هاي فولاد، پتروشيمي و خودرو بايد عقب بنشيند؛ اقتصاد دستوري هيچ گاه جواب نمي‌دهد. سوم، سازمان بورس، برخورد با متخلفان را با قاطعيت در دستور کار قرار دهد.
اگر قرار است تأمين مالي اقتصاد کشور تا ۵۰ درصد در اختيار بازار سرمايه باشد، بايد نهاد ناظر را تقويت کنيمکارشناس بازار سرمايه خاطرنشان کرد: بازار سرمايه ظرف يکي دو سال اخير رشد بي نظيري داشته و فعالان آن از يکي دو ميليون نفر به بيش از ۲۲ ميليون نفر و با احتساب سهامداران عدالت، تا ۵۰ ميليون نفر افزايش يافته است. اما سازمان بورس در حد و اندازه اين بازار رشد نکرده است؛ شايد در حال حاضر بازار سرمايه ما در حد بازار پولي بزرگ شده باشد اما ساختار سازمان بورس، همتراز بانک مرکزي نيست جايگاه سازمان بورس خيلي پايين‌تر از جايگاه رئيس بانک مرکزي است؛ نتيجه اين شده که مثلاً رئيس سازمان بورس نمي‌تواند با متخلفان برخورد کند اما رئيس بانک مرکزي با هر بانک يا مؤسسه پولي متخلف که بخواهد، مي‌تواند برخورد کند.
حقوقي‌هاي پدرخوانده بازار سرمايه پولدارتر شدند اما سازمان بورس برخورد نکرد
وي با تأکيد بر لزوم تقويت جايگاه حکمراني سازمان بورس، خواستار اصلاح قانون مربوطه شده و تأکيد کرد: بايد اين سازمان از ذيل وزارت اقتصاد خارج و به يکي از نهادهاي حاضر در دولت تبديل شود؛ رئيس اين سازمان را هم رئيس جمهور يا هيئت دولت انتخاب کنند؛ اگر قرار است تأمين مالي اقتصاد کشور تا ۵۰ درصد در اختيار بازار سرمايه باشد، بايد نهاد ناظر را تقويت کنيم. هر چند که در حال حاضر هم سازمان بورس با ساختار موجود، امکان برخورد با متخلفان را دارد اما اين سازمان از ابزارهاي در اختيار خود استفاده نکرد. نتيجه اين شد که پدرخوانده‌هاي بازار سهام، بزرگ‌تر و پولدارتر شدند و در سازمان بورس، اعمال نفوذ مي‌کنند.
