«تراکنش بانکي» و انواع آن
تاریخ انتشار : 1400/03/29
اگر با «اينترنت بانک»، «موبايل بانک» و «اس‌ام‌اس بانک» سر و کار داشته‌ايد حتما کلمه «تراکنش» بارها به گوشتان خورده، اما معناي دقيق تراکنش چيست و به چه کاري مي‌آيد؟
به گزارش ايبِنا، به فرآيند اجراي دستورات که به موجب آن در داده هاي پايگاه اطلاعاتي تغيير ايجاد شود؛ درج اطلاعات جديد، ويرايش اطلاعات موجود يا حذف اطلاعات؛ تراکنش (Transaction) مي‌گويند.
به عبارت خيلي ساده تر، تراکنش به عمل اجراي دستورات کاربر در بانک اطلاعاتي مي‌گويند. بر همين اساس به همه فرآيندهاي مالي و پولي که در سيستم‌هاي بانکي و پرداخت توسط مشتريان و کاربران اين سامانه رخ مي‌دهد تراکنش مالي يا به اختصار تراکنش مي‌گويند.
تراکنش مي‌تواند موفق يا ناموفق باشد. تراکنش هميشه از دو سمت تشکيل شده يکي مشتري و ديگري سرويس‌دهنده و بدين صورت انجام مي‌شود که در خواستي براي خدمت دهنده (مثلاً بانک) فرستاده مي‌شود و اگر کل تقاضاي مشتري به درستي انجام شد مشتري از اين امر با دريافت رسيد از سوي خدمت دهنده (سرويس دهنده) با خبر مي‌شود.
انواع تراکنش
در بانکداري نوين، به هرگونه وسيله‌اي که با استفاده از آن بتوان عمليات انتقال وجه را انجام داد ابزار پرداخت و به تمامي سخت افزارها و نرم افزاهايي که با استفاده از ابزارهاي پرداخت بتوانيم روي آنها تراکنش انجام دهيم ابزار پذيرش گفته مي‌شود و امروزه بيشترين اصطلاحي که درباره اين ابزار استفاده مي‌شود مفهوم «درگاه پرداخت بانکي» است.
نقل و انتقالات وجه هم با استفاده از ابزارهاي پرداخت (مانند کارت بانکي) توسط ابزارهاي پذيرش (مانند درگاه پرداخت اينترنتي) در بازه‌هاي زماني مشخص و حتي با سقف معين امکان‌پذير است. اما اين تراکنش‌ها انوع مختلفي دارد.
تراکنش خريد
تراکنش خريد فرآيندي است که طي آن به واسطه ابزار پذيرش وجه کالا يا خدمات از حساب خريدار (دارنده) کسر و به حساب فروشنده (پذيرنده) واريز مي‌شود. در اين عمل، ابزار پذيرش مي‌تواند درگاه پرداخت اينترنتي (IPG) و يا دستگاه کارتخوان سيار يا پايانه فروشگاهي باشد.
تراکنش موجودي
طي اين فرآيند دارنده کارت مي تواند از طريق ابزارهاي پذيرش کارت نظير دستگاه خود پرداز، پايانه فروشگاهي، کارتخوان سيار، کيوسک و نرم‌افزارهاي همراه‌بانک موجودي حساب خود را دريافت و کنترل کند.
تراکنش برگشت از خريد
با انجام اين تراکنش، وجهي که از طريق کارت نقدي يا اعتباري به حساب ديگري منتقل شده است، به دلايل مختلف بعد از انجام يک تراکنش خريد موفق به حساب دارنده کارت مجددا بازگردانده مي‌شود. مقدار اين وجه تنها مي‌تواند به اندازه يا کمتر از مقدار پول پرداخت شده قبلي توسط دارنده کارت باشد. همچنين تنها براي خريدهاي موفق و به‌طور کامل انجام شده قابل انجام است. اين مورد در زماني که يک سامانه پرداخت دچار اختلال شود و يا طرفين از معامله خود صرف نظر کنند امکان‌پذير است.
تراکنش پرداخت قبض
در اين تراکنش دارنده کارت بانکي توسط يکي از ابزارهاي پذيرش اقدام به پرداخت قبوض خدماتي يا قبض هاي ديگر نظير قبض جريمه و يا حتي پرداخت قسط تسهيلات مي‌کند. امروزه علاوه بر باجه‌هاي خودپرداز، موبايل‌بانک‌ها بسياري از امور پرداختي را تسهيل کرده‌اند و در اغلب موارد، ديگر نيازي به حضور فيزيکي در باجه‌هاي شعب بانکي براي پرداخت قبوض و اقساط نيست.
کيف الکترونيک پول
در تابستان سال ۹۹ بانک مرکزي ضوابط صدور کيف الکترونيک پول را تحت عنوان «ضوابط فعاليت مؤسسات اعتباري و راهبران کيف الکترونيک پول در نظام پرداخت کشور» را به شبکه بانکي کشور ابلاغ کرد که طبق آن، تراکنش‌هايي چون افزايش يا کاهش موجودي، کاهش موجودي با وجه نقد، بيرون شبکه راهبر، درون شبکه راهبر، خريد، کيف به کيف و برگشت از خريد انواع تراکنش‌هاي مجاز کيف پول الکترونيک هستند.
مزيت اصلي کيف پول الکترونيکي سهيل پرداخت‌هاي آنلاين است و از وارد کردن مکرر اطلاعات بانکي و رمز عبور جلوگيري مي‌کند.
خطاي تراکنش ناموفق
به هر دليل که تراکنش‌هاي انجام شده با موفقيت به پايان نرسند و رسيد عمليات موفق به کاربران تحويل داده نشود و يا به عبارتي تراکنش با خطا مواجه شود، کاربر پيام تراکنش ناموفق دريافت مي‌کند. خطاهاي تراکنشي داراي انواع مختلفي مانند خطاي پذيرندگي، خطاي کاربري، خطاي صادرکنندگي، خطاي شاپرکي و خطاي کسب و کار است.
خطاي کاربري همواره عمده‌ترين دليل بروز خطاها بوده، اين نوع خطا به عملکرد شبکه پرداخت ارتباطي نداشته و ناشي از عملکرد دارنده کارت مانند کمبود موجودي يا فراموشي رمز است. کمترين سهم خطا هم مربوط به خطاي شاپرکي است که به دليل اختلال در سوئيچ شاپرک در برخي ساعات اتفاق مي‌افتد.
بدين ترتيب بد نيست بدانيد که بيشتر خطاهايي که در هنگام انجام عمليات پرداخت با آن مواجه مي شويم، خطاي انساني هستند که بيشتر به اين دلايل است:
· رمز کارت نا معتبر است
· موجودي کافي نيست
· شماره کارت وارد شده نامعتبر است
· رمز دوم کارت اشتباه وارد شده است.
· رمز پويا منقضي شده است.
· تاريخ انقضا صحيح وارد نشده است.
در چنين مواردي، پرداخت کنندگاني (دارندگاني) که ممکن است با خطا مواجه شوند بهتر است ابتدا موارد ذکر شده را بررسي کنند و در صورتي که از درج صحيح اطلاعات مطمئن شدند، نسبت به اعلام خطا به شرکت ارائه دهنده سرويس پرداخت اقدام کنند.
فراموش نکنيم که در هنگام انجام هرگونه تراکنش بانکي، حفظ نکات امنيتي و نگهداري صورت‌وضعيت تراکنش‌ها ضروري است که البته امروزه همراه‌بانک‌ها با ذخيره اطلاعات و سوابق هر تراکنش به مديريت مالي افراد کمک شايان توجهي مي‌کنند.
