فرصتهاي اقتصادي «کيش اينوکس»
تاریخ انتشار : 1403/08/14
دنياي اقتصاد : در شرايط حساس و پرتلاطم اقتصادي و سياسي کشور، برگزاري رويدادي همچون کيش اينوکس فرصتي براي تبادل افکار، انتقال تجربيات و بررسي چالش‌‌‌هاي پيش روي بازارهاي مالي و اقتصاد ايران فراهم آوردهاست. اين رويداد، به عنوان يکي از برجستهترين گردهمايي‌‌‌هاي مالي و اقتصادي کشور، بار ديگر ميزبان فعالان و کارشناسان حوزه سرمايه‌‌‌گذاري و بازارهاي مالي شده است. در اين رويداد، حسين عبده‌تبريزي، چهره برجسته و تاثيرگذار اقتصادي ايران، در مصاحبهاي به بررسي نقش کيش اينوکس در ارتقاي همگرايي و شفافيت بازارهاي مالي، اهميت جذب سرمايه‌‌‌گذاران خارجي و چالش‌‌‌هاي اساسي بازار سرمايه کشور پرداخته است. عبده تبريزي با نگاهي تحليلي، از موانع کنوني و لزوم ايجاد بسترهاي اعتمادساز براي توسعه و رشد پايدار بازارهاي مالي سخن ميگويد.
نقش کيش اينوکس در توسعه و همگرايي بازارهاي مالي ايران را چه مي‌‌‌دانيد؟
اين رويدادي قديمي است و با توجه به حضور گسترده فعالان مالي، بانکي و بازار سرمايه در کيش اينوکس، قرار بوده اين رويداد نمايشگاهي پل ارتباطي موثري ميان فعالان بازارهاي مالي و بخش مالي با بخش واقعي اقتصاد ايران باشد. در شرايط پيچيده و پرتنش کنوني خاورميانه، با وجود سايه سنگين بحران‌‌‌ها و تهديدهاي مختلف که بر سر کشورهاي منطقه افتاده، فضاي فکري و رواني براي فعالان اقتصادي و سرمايه‌‌‌گذاران چندان مساعد نيست. نگراني‌‌‌هاي ناشي از افزايش تنش‌‌‌ها، بالا گرفتن جنگ‌‌‌ها و آشوب‌‌‌هاي منطقه‌‌‌اي، و از دست‌‌‌رفتن اطمينان به آينده، فضايي مملو از اضطراب و ترديد براي تصميم‌‌‌گيري به‌‌‌وجود آورده است. در چنين شرايطي، بسياري از فعالان بازارهاي مالي و سرمايه‌‌‌گذاران فرصت و حوصله آن را ندارند که به شکلي آرام و منظم به بررسي و تحليل وضعيت مالي و اقتصادي کشور بپردازند. فشارهاي رواني، سرعت تحولات و عدم‌‌‌قطعيت نسبت به آينده باعث شده که ذهن‌‌‌ها آشفته و تمرکزها کاهش يابد. اما به‌‌‌رغم همه اين چالش‌‌‌ها، ضرورت گفت‌‌‌وگو و تبادل‌نظر براي يافتن راهکارهاي عملي و بهبود اوضاع اقتصادي و مالي کشورها بيش از پيش احساس مي‌‌‌شود. اکنون، بيش از هر زمان ديگري، نيازمند بسترهايي هستيم که در آنها بتوانيم، حتي براي لحظاتي، از سايه تهديدات فراتر رويم و با ذهني منظم و باز، به گفت وگو و همکاري بپردازيم. در اين راستا، کيش اينوکس به عنوان رويدادي مهم و برجسته در حوزه پولي و بانکي و بازار سرمايه، بستري مناسب براي اين گونه تبادلات فکري فراهم مي‌‌‌آورد. اينجا فرصتي است براي فعالان اقتصادي تا از تجربه‌‌‌هاي يکديگر بياموزند و در اين شرايط سخت، با هم‌‌‌انديشي به راهکارهايي براي کاهش آسيب‌‌‌ها و عبور از چالش‌‌‌ها دست يابند. به عنوان مسوول کميته محتوايي اين نشست، با آگاهي از اهميت اين گفت‌‌‌وگوها و نياز مبرم به هم‌‌‌افزايي فکري، تلاش کرده‌‌‌ام که جمعي از انديشمندان اقتصادي و فعالان بازار را گرد هم بياورم. اين رويداد، برخلاف فضاي شتاب‌‌‌زده و پراسترس روزمره، فرصتي است براي يک‌‌‌جا نشستن و شنيدن ايده‌‌‌ها، تحليل‌‌‌ها و ديدگاه‌‌‌هاي ارزشمند افرادي که هر يک از زاويه‌‌‌اي به شرايط و چالش‌‌‌هاي موجود مي‌‌‌نگرند. با وجود بي‌‌‌حوصلگي و گاه دلسردي که بسياري از فعالان ممکن است با آن روبه‌‌‌رو باشند، من بسيار اميدوارم که در اين فضا بتوانيم تا حدي انگيزه و نيروي تازه براي تحليل و حل مسائل بيابيم. ما به اين بحث‌‌‌ها نياز داريم. براي بازگرداندن آرامش به ذهن‌‌‌ها و يافتن ايده‌‌‌هاي جديد که به تصميمات آگاهانه و واقع‌‌‌بينانه منجر شود، چنين گردهمايي‌‌‌هايي ضروري است. کيش اينوکس فرصتي است تا با تمرکز بر راه‌‌‌حل‌‌‌ها و بازنگري در مسيرها، به فعالان مالي کمک شود تا با ذهني منسجم‌‌‌تر به آينده بنگرند و به‌‌‌رغم تمامي موانع و بحران‌‌‌هاي پيراموني، بار ديگر به اقتصاد و سرمايه‌‌‌گذاري در کشور اميدوار شوند. اين تجمع فرصتي براي تبادل اطلاعات و هم‌‌‌افزايي ميان بازيگران مختلف بازارهاي مالي است که بتوانند به هماهنگي و همگرايي بيشتر بازارهاي مالي کمک کنند. اين همگرايي در بلندمدت به افزايش شفافيت، تسهيل ارتباطات و توسعه بازارهاي مالي مي‌‌‌انجامد.
نقش کيش اينوکس در جذب سرمايه‌‌‌گذاران خارجي و معرفي فرصتهاي سرمايه‌‌‌گذاري ايران چيست؟
کيش اينوکس به عنوان يک رويداد بين‌‌‌المللي اين پتانسيل را دارد که فرصتهاي سرمايه‌‌‌گذاري در ايران را به سرمايه‌‌‌گذاران خارجي معرفي کند. با نمايش پروژه‌‌‌ها و فرصتهاي موجود، اين رويداد مي‌‌‌تواند جذابيت‌‌‌هاي اقتصادي و سرمايه‌‌‌گذاري در ايران را به نمايش بگذارد. با اين حال، تحقق اين امر نيازمند فراهم‌‌‌کردن بستري براي اطمينان سرمايه‌‌‌گذاران خارجي از پايداري و شفافيت بازار ايران است. اين رويداد به عنوان يکي از بزرگ‌‌‌ترين گردهمايي‌‌‌هاي مالي و اقتصادي در ايران، مي‌‌‌تواند بستري مؤثر براي معرفي فرصتهاي سرمايه‌‌‌گذاري در کشور باشد. با اين حال، در شرايط کنوني، جذب سرمايه‌‌‌گذاران خارجي با موانع و چالش‌‌‌هاي پيچيده‌‌‌اي روبه‌‌‌روست که به‌‌‌سادگي با تبليغات يا شعارهاي ظاهري ممکن نمي‌‌‌شود. در واقع، عوامل سياسي، اقتصادي و امنيتي هر کشور نقشي اساسي در جلب اعتماد سرمايه‌‌‌گذاران بين‌‌‌المللي ايفا مي‌‌‌کنند، و ايران به دليل موقعيت ژئوپليتيک خاص و حضور در برخي منازعات منطقه‌‌‌اي با چالش‌‌‌هاي بيشتري مواجه است. در شرايط حاد خاورميانه که حتي کشورهاي باثبات‌‌‌تر مانند ترکيه نيز در جذب سرمايه‌‌‌گذاران خارجي دچار مشکل شده‌‌‌اند، انتظار اينکه ايران بتواند بدون بهبود در مناسبات سياسي و ايجاد فضاي پايدار و امن اقتصادي موفق به جذب سرمايه‌‌‌گذاران بين‌‌‌المللي شود، واقع‌‌‌بينانه نيست. در واقع، سرمايه‌‌‌گذاراني که به دنبال سودآوري در بلندمدت هستند، به‌‌‌شدت به محيط‌‌‌هاي امن و پيش‌‌‌بيني‌‌‌پذير نياز دارند. بنابراين، زماني که حتي سرمايه‌‌‌گذار داخلي نسبت به شرايط اقتصادي و سياسي کشور اعتماد چنداني ندارد، چگونه مي‌‌‌توان انتظار داشت که سرمايه‌‌‌گذاران خارجي به‌‌‌راحتي به بازار ايران ورود کنند. همزمان، بايد توجه داشت که تنها ارائه فرصتهاي سرمايه‌‌‌گذاري و تاکيد بر پتانسيل‌‌‌هاي ايران در کيش اينوکس نمي‌‌‌تواند اعتماد لازم را براي ورود سرمايه‌‌‌هاي خارجي ايجاد کند. در وهله نخست، لازم است که دولت و سياستگذاران تلاش کنند تا فضاي اقتصادي و سياسي کشور را بهبود بخشند و به سمت ايجاد ثبات بيشتر حرکت کنند. يکي از دلايل اصلي عدم‌‌‌استقبال سرمايه‌‌‌گذاران خارجي، نوسانات و ابهامات موجود در سياست‌‌‌هاي اقتصادي و مناسبات بين‌‌‌المللي ايران است. ثبات در قوانين و سياست‌‌‌ها، شفافيت در تصميم‌‌‌گيري‌‌‌هاي کلان اقتصادي و پايبندي به اصول حکمراني اقتصادي، نقش بسيار مهمي در جلب اعتماد سرمايه‌‌‌گذاران دارد. با وجود اين محدوديت‌‌‌ها، بايد توجه داشت که نشست‌‌‌هايي همچون کيش اينوکس فرصتي را فراهم مي‌‌‌آورند تا فعالان اقتصادي، انديشمندان و مسوولان مرتبط در فضايي متمرکز به گفت‌‌‌وگو بپردازند و براي شرايط مطلوب آينده آماده شوند. برگزاري همزمان اجلاس فياس (FEAS) با رويداد کيش اينوکس در جزيره کيش امکاني براي انتقال تجربيات بين‌‌‌المللي، ارائه فرصتهاي ايران و تبادل ايده‌‌‌ها و راهکارهاي عملي ايجاد مي‌‌‌کرد؛ اما متأسفانه، به دليل شرايط امنيتي منطقه‌‌‌اي، اين حضور در آخرين روزهاي قبل از شروع مراسم لغو شد و امکان تبادل اطلاعات و همکاري فياس با سرمايه‌‌‌گذاران و فعالان اقتصادي ايراني ميسر نشد. با اين حال، در رويداد کيش اينوکس که نگاه به آينده دارد، بايد براي زماني که شرايط بهبود يابد، آماده شد.
بنابراين، هرچند جذب سرمايه‌‌‌گذاران خارجي در شرايط کنوني دشوار به نظر مي‌‌‌رسد، اما فعاليت‌‌‌هايي مانند کيش اينوکس مي‌‌‌توانند به عنوان ابزاري براي آمادگي و فراهم کردن بسترهاي لازم براي روزهاي بهتر عمل کنند. اين تلاش‌‌‌ها زمينه‌‌‌ساز ايجاد ظرفيت‌‌‌هاي مورد نياز و شناخت بهتر از پتانسيل‌‌‌هاي موجود براي زماني هستند که مناسبات سياسي و اقتصادي کشور به گونه‌‌‌اي بهبود يابد که بتوان سرمايه‌‌‌هاي داخلي و خارجي را به سوي توسعه اقتصادي و رشد پايدار ايران سوق داد.
چالش‌‌‌هاي کنوني بازار سرمايه ايران کدام است و دولت چگونه مي‌‌‌تواند به کمک بازار بيايد؟
بازار سرمايه ايران امروز با چالش‌‌‌هاي متعددي روبه‌‌‌روست که عمدتا ناشي از عوامل ساختاري و اقتصادي، محدوديت‌‌‌هاي حکومتي و دخالت‌‌‌هاي اقتصادي مستقيم و غيرمستقيم دولت در اقتصاد است. در شرايط کنوني، سرمايه‌‌‌گذاري در بازار سهام با توجه به سياست‌‌‌هاي کلان دولت و وضعيت اقتصادي، در وضعيت رکود قرار گرفته و توان رقابت با ساير ابزارهاي سرمايه‌‌‌گذاري مانند صندوق‌‌‌هاي با درآمد ثابت و اوراق بدهي دولتي و خصوصي را ندارد. اين مساله نشان‌‌‌دهنده تأثيرات گسترده سياست‌‌‌هاي کلان و نقش دولت در عملکرد بازار است، هرچند بايد توجه داشت که تمام امور کشور، به‌‌‌ويژه موارد مرتبط با امور نظامي، در کنترل دولت نيست و بخش‌‌‌هايي از اين امور در حوزه‌‌‌هاي ديگري مديريت مي‌‌‌شود.
بازار سهام در بازار سرمايه ايران، به دليل محدوديت‌‌‌هايي که در قيمت‌‌‌گذاري، سياست‌‌‌هاي ارزي و وابستگي به صنايع دولتي و نيمه‌‌‌دولتي وجود دارد، با چالش‌‌‌هاي فراواني دست به‌‌‌گريبان شده است. يکي از مشکلات اصلي، نرخ بهره بالاست که در شرايط تورمي کنوني به حدود ۴۰درصد رسيده و در صندوق‌‌‌ها و اوراق با درآمد ثابت جذابيت زيادي براي سرمايه‌‌‌گذاران فراهم کرده است. اين نرخ، در حالي که خود دولت براي جبران کسري بودجه و تامين منابع مالي به اوراق با درآمد ثابت روي آورده، فشار مضاعفي بر بازار سهام وارد کرده است. با توجه به رکودي که بخش مسکن را نيز فرا گرفته، بازار سهام در مسير مشابهي وارد رکود بلندمدت شده و توان رقابت با بازارهاي بدهي را از دست داده است.
دولت، به عنوان بازيگر اصلي در تنظيم سياست‌‌‌هاي کلان اقتصادي، کوشش مي‌‌‌کند که به بازار سهام کمک کند و مقامات فعلي سازمان بورس هم براي آرامش در بازار سهام مي‌‌‌کوشند. در نتيجه تلاش‌‌‌هايي براي ايجاد شفافيت و تقويت زيرساخت‌‌‌ها انجام مي‌‌‌شود، اما وجود محدوديت‌‌‌هاي ساختاري و فشارهاي خارجي مانع از رسيدن به بازار سهام کارآمد مي‌‌‌شود. متأسفانه در شرايط دشوار امروز، سياست‌‌‌هاي کوتاه‌‌‌مدت و تصميمات غيربرنامه‌‌‌اي حاکميت به‌‌‌جاي کمک به رشد بازار، به نوسانات و بي‌‌‌اعتمادي بيشتر دامن مي‌‌‌زنند. يکي از چالش‌‌‌هاي کليدي بازار سهام اين است که به دليل کنترل قيمت‌‌‌ها، محدوديت‌‌‌ها در دسترسي به منابع ارزي با نرخ آزاد و الزام شرکت‌‌‌ها به فروش ارز به قيمت پايين‌‌‌تر، سرمايه‌‌‌گذاران نمي‌‌‌توانند سودآوري مناسبي را تجربه کنند. چنين محدوديت‌‌‌هايي، فضاي فعاليت اقتصادي را محدود کرده و سرمايه‌‌‌گذاران را به سوي ابزارهاي سرمايه‌‌‌گذاري ديگري چون صندوق‌‌‌هاي طلا و اوراق با درآمد ثابت سوق داده‌‌‌است.
براي رفع اين چالش‌‌‌ها، حرکت به سوي شفافيت در ارائه اطلاعات، ايجاد قوانين پايدار و تقويت زيرساخت‌‌‌هاي فناوري شرط لازم است، اما در شرايط امروز فقط با اين کارها نمي‌‌‌توان اعتماد سرمايه‌‌‌گذاران را به بازار سهام بازگرداند. دولت چهاردهم بايد با اصلاح سياست‌‌‌هاي خود و اجتناب از دخالت‌‌‌هاي بي‌‌‌رويه در امور اقتصادي، مسير بهبود وضعيت بازار سهام را حداقل در ميان‌‌‌مدت هموار کند. البته، آموزش سرمايه‌‌‌گذاران و ايجاد آگاهي نسبت به ريسک‌‌‌هاي موجود ديگر دارايي‌‌‌ها مثل رمزارزها و بازار بدهي‌‌‌هاي با نرخ‌‌‌هاي بسيار بالا، تا حد کمي به کاهش آثار منفي نوسانات بازار سهام کمک مي‌‌‌کند. چالش‌‌‌هاي بازار سهام ايران بي‌‌‌نياز از اصلاحات اساسي دولت در زمينه‌‌‌هاي مختلف اقتصاد ايران نيست. در شرايط جاري بحراني اقتصاد سياسي ايران، متأسفانه انجام اين اصلاحات از قبيل حذف قيمت‌‌‌هاي دستوري و تک‌‌‌نرخي کردن دلار دشوار به نظر مي‌‌‌رسد. اين وضعيت دشواري عميقي در بازار سهام به‌‌‌وجود آورده است و سرمايه‌‌‌گذاران خسته از چندين سال سقوط شاخص، براي خروج از بازار تلاش مي‌‌‌کنند، و اين هجوم براي فروش سهام، اوضاع را بدتر هم مي‌‌‌کند. در هر کشور در شرايطي که بازار سهام از لحاظ ساختاري و اجرايي در وضعيت رکود به‌‌‌سر مي‌‌‌برد، نقش دولت به‌‌‌عنوان تنظيم‌‌‌گر اقتصادي مي‌‌‌تواند بسيار موثر باشد. دولت ايران نيز بايد به جاي رويکردهاي مقطعي و غيرمنسجم، با ايجاد بسترهاي پايدار و اصلاحات ساختاري در راستاي افزايش کارآيي و شفافيت بازار گام بردارد تا بتواند حداقل سرمايه‌‌‌گذاران داخلي را به بازار سهام بازگرداند و نقش آنان را در اقتصاد کشور پررنگ‌‌‌تر کند.
