دورنماي صنعت سنگ تا ۲۰۲۷
تاریخ انتشار : 1401/05/10
دنياي‌اقتصاد : سهم ايران از بازار ۳۵ميليارد دلاري سنگ چقدر است؟ ايران به‌عنوان يکي از ۱۰بازيگر اصلي صنعت سنگ جهان، بايد خود را براي تغييرات جديد آماده کند. در شرايطي که به لطف افزايش ميانگين رشد سالانه صنعت سنگهاي ساختماني به بيش از ۴درصد، تا سال۲۰۲۷ ابعاد اين بازار به محدوده ۵۰ميليارد دلار نزديک مي‌شود، ايران چه مسيري را براي بهبود سطح رقابت‌پذيري خود طي خواهد کرد؟ مشخص نيست.
گزارش بلومبرگ نشان مي‌دهد در افق ۲۰۳۰ آسيا و اقيانوسيه مهم‌ترين رشد توليد و تقاضا را در اين بخش خواهند داشت. تاکيد موسسات تخصصي تحليل صنعت سنگ ساختماني از رشد ۶ تا ۵/ ۶درصدي اين بازار در آسيا-اقيانوسيه در سال تا افق۲۰۳۰ حکايت دارد. قطعات گرانيت و سنگهاي مرمر به‌عنوان نقاط کانوني تقاضا؛ دو موتور اصلي جهش اين بازار هستند که به دليل رشد شهرنشيني ميل به مصرف سنگ در شهرهاي نوساز و يا درحال‌توسعه را بالا مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برند. عمده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترين محل مصرف سنگ گرانيت در آشپزخانه و مهم‌ترين محور مصرف مرمر در ديوارپوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و پوشش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي کف منازل است. از آنجا که شهرهاي جديد نيازمند توسعه فضاهاي شهري به‌ويژه مراکز خريد و نقاط تفريحي هستند، استفاده از کفپوش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي براق سنگي زمينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ساز فرصت‌هاي نوآورانه بسياري براي توليدکنندگان خلاق سنگ است. با اين‌حال مانع جدي رشد اين بخش افزايش تقاضا براي کاشي و سراميک بوده که به‌عنوان کالاي جانشين عمل مي‌کند و رشد بازار سنگ را به تعويق مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اندازد. در عين حال ممانعت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي دولت‌ها از استخراج سنگ به دليل تغييرات اقليمي و تبعات زيست‌محيطي موجب‌شده تا موانعي جدي در برخي کشورها پيش‌روي صنعت سنگ ايجاد شود.
برخي نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها گوياي پتانسيل بالاي ايران براي توسعه سنگهاي ساختماني است، با اين‌حال دسترسي اندک به ماشين‌آلات و تجهيزات در کنار خواب بازار مسکن کشور، دو مانع جدي افزايش سرمايه‌گذاري و توليد در اين بخش از صنايع معدني است. اين موضوع از آن جهت مهم است که ايران به‌رغم برخورداري از رگه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي غني و گسترده مرمريت، گرانيت، تراورتن و مرمر از ادوات مناسب و به‌روز براي افزايش سطح کيفيت سنگ و کسب ارزش‌افزوده بيشتر از آن برخوردار نيست. با وجود تلاش بازيگران صنعت سنگ هزينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي نقل و انتقال فناوري به واسطه تحريم بسيار بالاست. تورم نيز مصرف داخلي را به‌شدت کاهش داده تا از دو مسير صنعت سنگ کشور دچار چالش باشد. از آنجا که طبق تحليل موسسه IMARC رشد و گسترش صنعت ساخت و ساز موتور محرک بازار سنگهاي ساختماني در سرتاسر جهان است، عبور از دوره کوويد-۱۹ به جهش ساختمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازي در جهان کمک خواهد کرد.
در عين حال، افزايش تعداد پروژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي مهندسي، تدارکات و ساخت و ساز (EPC) رشد بازار را سرعت مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخشد. علاوه‌بر اين، استفاده روزافزون از سنگهاي طبيعي از جمله گرانيت و مرمر براي کف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازي ايوان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، حياط خلوت، سنگفرش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، پاسيوها و نماي منازل به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌منظور بهبود جذابيت و رشد حس زيبايي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناختي آنها به‌عنوان يکي ديگر از عوامل محرک رشد عمل مي‌کند که هرچه تحولات بيشتري به خود ببيند، رشد بيشتر ابعاد بازار را تضمين مي‌کند. علاوه‌بر اين، روندهاي نوظهور بازسازي و احياي خانه نيز تاثير مثبتي بر بازار جهاني سنگ داشته است. جداي از اين، معرفي انواع محصولات با طرح‌هاي مدرن حک‌شده بر روي سنگ سطح رشد قابل پيش‌بيني بازار سنگ طبيعي را در دوره آتي تقويت مي‌کند.
به‌طور کلي سنگهاي طبيعي انواعي از سنگهاي معدني و ارگانيک هستند که به‌عنوان اشياي تزئيني و مصالح ساختماني در ساخت منازل و ساختمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي اداري و تجاري استفاده مي‌شوند. برخي از انواع رايج سنگ که در اين بخش موارد استفاده بسيار چشمگيري دارند عبارتند از: سنگهاي آهکي، تراورتن، مرمر، گرانيت، تخته‌سنگ، کوارتزيت، ماسه‌سنگ، لاتريت، بازالت و... که ايران نيز از قضا منابع عظيمي در برخي از انواع سنگ دارد. اين سنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به دليل برخورداري از چندين ويژگي سودمند مانند تراکم، استحکام، شدت رنگ، ظاهر زيبا، سختي، ترکيب رنگ، بافت، ساختار و مواردي از اين دست محبوبيت بالايي در بين معماران و مهندسان ساختمان دارند. علاوه‌بر اين، سنگهاي طبيعي بادوام بوده و با محيط‌زيست سازگارند، ضمن اينکه نگهداري آنها آسان است و در انواع مختلف با اشکال، بافت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، رنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و طرح‌هاي گوناگون تصوير متفاوتي از زيبايي را در منازل به منصه ظهور مي‌گذارند، در نتيجه همين زيبايي و کاربردهاي گسترده است که سنگهاي تزئيني طبيعي در روکش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي ديوار، کف‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پوش، روميزي، مجسمهسازي، وسايل تزئيني، سقف، وان حمام، استخر و... مورد‌استفاده قرار مي‌گيرند.
در اين مسير نقش شرکت‌هاي پيشرو در جهت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهي به صنعت سنگهاي ساختماني تزئيني حياتي است. گروه‌هايي نظير ارو، ديمپومار، لوانتينا، مومال، توپاليديس، کاسنتينو، مارگرف، پلي‌کور، کومپاک و ژي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شي در اين زمينه دست بالا را دارند. جالب اينجاست که ايران به‌عنوان چهارمين دارنده منابع سنگ ساختماني، هيچ شرکت بزرگي در بازار جهاني نداشته، عمده منابع خود را در قالب سنگ خام و يا محصولاتي با درجه کيفي متوسط صادر مي‌کند؛ اين در حالي است که استفاده از پرينترهاي سه بعدي موجب خواهد شد تا بتوان از سنگهاي ساده درآمدهاي چشمگيري به‌دست آورد. کاري که برخي از بازيگران بين‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌المللي صنعت سنگ آن‌را انجام مي‌دهند. سرمايه‌گذاري برخي بازيگران در نسل۴ صنعت و استفاده از ادواتي نظير پرينترهاي سه‌بعدي موجب‌شده تا تحولاتي چشمگير در فضاي خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها رخ دهد و اشکال و ابعادي تازه از دل سنگهاي معدني بيرون بيايد.
با اينکه تحليلگران عمده فرصت‌هاي رشد را در کشورهاي درحال‌توسعه آسيايي مي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بينند، اما برخي گزارش‌ها از اثر بالاي تقاضاي مسکن در ژاپن و آمريکا بر بازار جهاني سنگ دفاع مي‌کنند. شهروندان اين دو کشور به دليل سطح بالاي درآمد سرانه تمايل دارند سنگ را جانشين کاشي و سراميک کنند. ماندگاري طولاني، زيبايي شناختي و قابل‌اعتماد بودن عمده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترين دليل اين موضوع است. زيبايي استفاده از سنگ براي مجسمهسازي البته کمرنگ خواهد شد، در واقع هرچه زمان بگذرد، ساخت مجسمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي سنگي و استفاده از آنها در منازل و معابر کمرنگ شده، استفاده از سنگ در نماهاي شهري تقويت مي‌شود. عمده پژوهش‌هاي اقتصادي پيرامون صنعت سنگ، تاييد مي‌کند که نوسازي بال توسعه صنعت سنگ است.
رشد تقاضا براي مصرف سنگ در منازل قديمي در پاسخ به افزايش تقاضاي افراد براي بازسازي و نوسازي خانه رخ خواهد داد. موضوعي که يکي از عوامل اصلي افزايش رشد بازار جهاني سنگ طبيعي طي يک دهه آينده است. به‌عنوان مثال، بر اساس مقاله مرکز مطالعات مسکن هاروارد که در سال۲۰۲۱ منتشر شد، رشد هزينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي بازسازي و تعمير خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به ۸/ ۳درصد تا پايان سال۲۰۲۱ دور از انتظار نيست. جديدترين نسخه از گزارش ليرا (Leading Indicator of Remodeling Activity) يا همان شاخص فعاليت بازسازي، نتايجي مشابه را نشان مي‌دهد. انجمن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي سازندگان خانه نيز در کشورهاي مختلف پيش‌بيني کردند هزينه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي بازسازي خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاي تک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خانواره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اي تحت سکونت مالکان پس از وقوع افزايشي ۴درصدي در سال۲۰۲۱، مي‌تواند رشدي ۲درصدي را در سال۲۰۲۲ شاهد باشد. موضوعي که مستقيما ناشي از مصرف مصالحي نظير سنگ است، بنابراين نوسازي در سراسر جهان عاملي است که رشد سودآوري را در صنعت سنگ طبيعي در طول دوره پيش‌بيني ايجاد مي‌کنند.
مانع اين سودآوري نوسانات تجارت خارجي و شدت‌گرفتن هزينه حمل‌ونقل کانتينري است که نقل و انتقال سنگ بين کشورها و قاره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را متوقف يا کند مي‌کند. در آمريکا کوويد-۱۹ موجب‌شده تا توليد سالانه ۳ميليون تن سنگ ساختماني از معادن مختلف روندي نزولي به خود بگيرد و به محدوده ۳/ ۲ميليون تن عقب بنشيند. با اين‌حال به‌نظر مي‌رسد فضا در حال تغيير است و نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هايي از بهبود شرايط طبق گزارش موسسه ملي سنگ ساختماني آمريکا (natural stone institute) ديده مي‌شود. موضوعي که نه‌تنها زنجيره تامين محلي صنعت سنگ را در آمريکا تحت‌تاثير قرار خواهد داد که کل زنجيره جهاني توليد، فرآوري و مصرف سنگ و در نتيجه متقاضيان جديد و هزينه آنها را متحول خواهد ساخت.
نکته: اندکي بهبود در فناوري‌هاي فرآوري و طراحي محصولات سنگي مي‌تواند درآمد صادراتي کشور از بخش سنگهاي تزئيني را از محدوده 300ميليون دلار به سطوحي گسترده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر برساند. يکي از اين مسيرها، فناوري پرينترهاي سه‌بعدي براي ساخت سنگهاي دکوري و مجسمه است.
