حذف امکان تامين مالي مکرر براي بنگاه‌هاي اقتصادي
تاریخ انتشار : 1401/08/08
آذرمند گفت: در روش‌هاي تامين مالي زنجيره‌اي هيچ خلق پولي پيش از اينکه توليد اتفاق بيفتد، رخ نمي‌دهد.
به گزارش خبرنگار ايبِنا، مشکل نقدينگي يکي از معضلات اساسي در اقتصاد ايران است که سال‌هاست همه بر ضرورت يافتن راهکار‌هايي براي رفع آن تاکيد دارند و به دنبال راهي هستند تا براي تامين مالي بنگاه‌هاي اقتصادي نه تورم زا باشد و نه محدود و پيچيده. برهمين اساس دي ماه سال ۱۴۰۰، بانک مرکزي با همکاري وزارت صمت طرحي نو درانداختند تا تامين مالي زنجيره‌اي را با کمک بانک‌ها براي واحد‌هاي توليدي اجرايي کنند تا نياز به نقدينگي بنگاه‌ها و همچنين فشار بر بانک‌ها را کاهش دهد و همين هم شد. طرح تامين مالي زنجيره‌اي و ابزار‌هاي اعتباري آن نظير اوراق گام و برات الکترونيک داراي مزايايي است که مي‌تواند سود همه جانبه براي اقتصاد و فعالانش داشته باشد.
در همين باره حميد آذرمند، مدير اداره تامين مالي زنجيره توليد بانک مرکزي در گفت‌وگو با خبرنگار ايبِنا ضمن تشريح ارتباط تامين مالي زنجيره‌اي و شاخص‌هاي مهم اقتصادي اعم از تورم و نقدينگي، نقش تامين مالي زنجيره‌اي را در رفع ناترازي بانک‌ها موثر دانست و گفت: روش‌هاي تامين مالي زنجيره‌اي عمدتا مبتني بر پلتفرم‌هاي SCF هستند که اين پلتفرم‌ها سازکاري را ايجاد مي‌کنند که تا حد زيادي مي‌تواند شفافيت در تخصيص منابع را تضمين کند؛ بنابراين مي‌توان گفت شفافيت و سلامت روش‌هاي تامين مالي در روش‌هاي زنجيره‌اي تا حد زيادي نسبت به روش‌هاي سنتي بيشتر است. مشروح گفت‌وگو با آذرمند را در ادامه مي‌خوانيد:
* ارتباط تامين مالي زنجيره‌اي و تورم چيست؟
تورم ريشه‌هاي مختلف دارد که عموما ناشي از ناترازي مالي شکل گرفته در اقتصاد است که بخشي از آن مربوط به ناترازي بانکهاست. در برخي از روش‌هاي تامين مالي زنجيره‌اي، بانک‌ها از روش‌ها و ابزار‌هاي اعتباري استفاده مي‌کنند که در اين صورت منابع بانک درگير نيست و بانک صرفا از اقلام زيرخط خود استفاده مي‌کند و بازپرداخت اين تعهد را در سررسيد تضمين مي‌کند. به ميزاني که بانک‌ها بتوانند از ابزار‌هاي اعتباري و اقلام زير خط خود استفاده کنند، مي‌تواند کمک به رفع و کاهش ناترازيي کند.
عمده اين خدمات مبتني بر کارمزد است و به ميزاني که بانک‌ها بتوانند به ازاي خدماتي که ارائه مي‌کنند، کارمزد بگيرند به جريان درآمدي بانک‌ها کمک مي‌کند؛ بنابراين تامين مالي زنجيره‌اي با ابزار‌هاي اعتباري مي‌تواند به رفع ناترازي بانک‌ها کمک کند.
در روش‌هاي سنتي که بنگاه‌ها براي تامين مالي سرمايه در گردش خود به بانک مراجعه و تسهيلات دربافت مي‌کنند، اين موضوع را شاهد هستيم که در زنجيره تامين و براي توليد محصول نهايي به دفعات و به طور موازي حلقه‌هاي مختلف توليد و بنگاه‌ها به بانک‌ها مراجعه مي‌کنند و تسهيلات دريافت مي‌کنند؛ اما در روش تامين مالي زنجيره‌اي به ويژه با ابزار‌هاي اعتباري، کل زنجيره با هم تامين مالي مي‌شود که در اين صورت فشار بر بانک‌ها و تقاضا براي دريافت تسهيلات کاهش پيدا مي‌کند و به تعادل بخشي و توزان بخشي منابع و مصارف بانک‌ها نيز کمک خواهد کرد.
در نتيجه با اجرا و توسعه تامين مالي زنجيره‌اي ناترازي بانک‌ها نيز به تدريج کاهش پيدا کند که از اين جهت مي‌توان گفت تامين مالي زنجيره‌اي به ويژه با ابزار‌هاي اعتباري مي‌تواند به کاهش تورم کمک کند.
* تاثير اجراي تامين مالي زنجيره‌اي بر مقوله نقدينگي چيست؟
ابزار‌هاي اعتباري تامين مالي زنجيره‌اي هرچند جزئي از اقلام نقدينگي است، اما يک تفاوتي با ديگر اقلام دارد؛ ممکن است در روش سنتي پيشين خلق پول و نقدينگي شکل بگيرد، اما لزوما منجر به توليد نشود. اين در حالي است که در روش تامين مالي زنجيره‌اي به ويژه به صورت اعتباري، هيچ خلق پولي پيش از اينکه توليد ايجاد شود، رخ نمي‌دهد.
ممکن است بنگاهي تسهيلات را دريافت کند، اما صرف توليد نشود و وارد بازار دارايي‌ها شود و قيمت‌ها را منبسط کند. به لحاظ اقتصاد کلان اگر ظرفيت‌هاي بخش واقعي و مولد ما کمتر از بخش اعتباري يا خلق اعتبار بيش از ايجاد ظرفيت‌هاي بخش واقعي رشد کند، اثر قيمتي دارد و تورم ايجاد مي‌شود. اما در تامين مالي زنجيره‌اي ابتدا يک رويداد در بخش واقعي رخ مي‌دهد؛ يعني خريدار و فروشنده توافق مي‌کنند و جريان تجاري رخ مي‌دهد و بعد جريان اعتباري شکل مي‌گيرد.
در نتيجه، در روش‌هاي تامين مالي زنجيره‌اي هيچ خلق پولي پيش از اينکه توليد اتفاق بيفتد، رخ نمي‌دهد بنابراين نقدينگي ايجاد شده در تامين مالي زنجيره‌اي اگرچه جزئي از اقلام نقدينگي محسوب مي‌شود، اما آثار تورمي و بي‌ثباتي قيمت‌ها را به دنبال ندارد.
* سازکار هدايت اعتبار و جلوگيري از انحراف منابع در طرح تامين مالي زنجيره‌اي چگونه است؟
تامين مالي زنجيره‌اي از جمله روش‌هايي است که مبتني بر فناوري‌هاي جديد است که مي‌تواند رصد پذيري و شفافيت را افزايش دهند. به عنوان نمونه در بسياري از اين روش‌ها، روش‌ها مبتني بر صورت حساب الکترونيکي هستند يعني بايد صورت حساب الکترونيکي وجود داشته باشد تا بانک بتواند فرآيند اعتباري را آغاز کند.
صورت حساب الکترونيکي که در سامانه جامع تجارت يا سامانه موديان ثبت مي‌شود، هم شفاف است و هم توسط نهاد ناظر قابليت رصد دارد. در اين شرايط عملا امکان جعل يا تامين مالي مکرر يک بنگاه و يک صورت حساب تا حد زيادي منتفي مي‌شود و جريان اعتباري در اقتصاد براي سياستگذار براي اصلاح سياست‌هاي خودش تا حد زيادي امکان پذير مي‌شود.
در همين راستا تجهيز سامانه‌هايي را در دستور کار داريم که امکان تامين مالي مکرر از بنگاه‌ها را مي‌گيرد؛ به اين معنا که اگر يک صورت حساب الکترونيک نزد يک موسسه اعتباري ارائه و تامين مالي شد، ديگر هيچ بنگاهي نمي‌تواند همان صورت حساب را نزد همان موسسه يا موسسه اعتباري ديگر مجددا ارائه و بابت آن تسهيلاتي دريافت کند؛ اين سازکار مي‌تواند تا حد زيادي از انحراف منابع بانکي جلوگيري کند.
