فرسايش ظرفيت‌هاي توليد
تاریخ انتشار : 1402/02/30
دنياي‌اقتصاد : در ميزگرد بررسي چالش‌‌‌هاي صنعت آلومينيوم که در حاشيه همايش «پنجمين همايش چشمانداز صنايع فلزات غيرآهني ايران و فناوري‌هاي وابسته با نگاهي به توليد و بازار» که از سوي گروه رسانه‌اي «دنياي‌اقتصاد» برگزار شد، برخي فعالان صنعتي و صنفي به بيان مشکلات اين حوزه پرداختند؛ در غياب نمايندگان دولتي، اين فعالان انتقادات خود را از نحوه قيمت‌گذاري آلومينيوم و مديريت آن در بورس مطرح کردند؛ مهم‌تر از آن درباره از بين رفتن مزيت اصلي ايران در اين زمينه يعني انرژي هشدار دادند. به گفته اين فعالان با وجود سيستم تهاتري براي دريافت مواد اوليه توليد آلومينيوم که سبب افزايش قيمت مي‌شود و نيز قطعي مکرر برق و گاز، مزيت ايران در توليد آلومينيوم در حال از بين رفتن است. در ادامه نيز گزارشي درباره آينده اين صنعت تا سال ۱۴۰۹ ارائه شد که باز بر اين نکته تاکيد داشت که مزيت انرژي پاشنه آشيل توسعه اين صنعت در آينده است.
همفکري عمومي
در اين ميزگرد هوشنگ گودرزي، رئيس سنديکاي صنايع آلومينيوم ايران با اشاره به اينکه مزيت توليد آلومينيوم که توليدي انرژيبر است در کشورهاي حاشيه خليج فارس، به دليل قيمت انرژي است، گفت: ۲۰ تا ۳۰درصد قيمت تمام شده آلومينيوم مربوط به انرژي است و اين مزيتي است که ما نيز از آن برخوردار هستيم. او کشورهايي مانند امارات، عمان و عربستان را مثال زد و با مقايسه جايگاه ايران در توليد آلومينيوم بيان کرد: ايران اولين توليدکننده منطقه است و توليد را از دهه ۴۰ شمسي آغاز کرده، اما اکنون توليد ما ۷۵۰هزار تن و توليد امارات سالانه ۷/ ۲ ميليون تن است. او دليل اين امر را عدم‌سرمايه‌گذاري لازم از سوي دولت‌‌‌ها در ايران عنوان کرد و بي‌‌‌برنامگي را نيز مزيد بر علت عقب ماندن از قافله دانست و تاکيد کرد: چون جز اين دو عامل اين کشورها نه از نظر نيروي انساني و نه از نظر وسعت با ايران برابري نمي‌‌‌کنند و ما بايد از خود بپرسيم که چگونه بايد اين مشکل را حل کرد.
گودرزي با اشاره به اينکه مشکلات به شکل جامع مطرح شده است، راه‌‌‌حل آنها را نيازمند همفکري عمومي در هر دو بخش بالادستي و پاييندستي دانست و سياستگذاري صحيح اين حوزه‌‌‌ها را نيازي عاجل خواند. اين فعال بخش معدن گفت: ما در تمام سال‌هاي گذشته چون براي تامين مواد اوليه مجبور به تهاتر آنها با شمش بوده‌‌‌ايم، با مشکلات فراواني مواجه شده‌‌‌ايم. از طرف ديگر وقتي آلومينيوم عرضه‌شده در بورس را مهندسي مي‌کنند، تناسب بازار را به هم زده، موجب کاهش توانايي اين بخش مي‌‌‌شوند.
گودرزي اولين نياز امنيت کسب و کار را تامين مواد اوليه دانست و گفت: هنگامي که بازار به اين نتيجه ميرسد که تامين مواد اوليه ممکن نيست يا قيمت صرفه اقتصادي ندارد، انتظار سرمايه‌گذاري نيز نبايد داشت. او تاکيد کرد: بررسي‌‌‌ها نشان مي‌دهد تحريم باعث افزايش قيمت مواد بالادستي شده است و با نبود قرارداد بلندمدت و خريدهاي تک‌‌‌محموله (spot) مجموعا باعث خنثي شدن دو مزيت انرژي و کارگر ارزان در اين بخش شده است. او ورود سالکو را باعث بهبود نسبي اوضاع دانست اما در ادامه تذکر داد: مشکل ما عدم‌فروش مواد اوليه داخلي به مصرف‌کننده داخل است؛ همچنين نرخ فروش ما به خارج با نرخ فروش داخل تفاوت فاحش دارد و تا بيش از دوبرابر نيز ميرسد. او مشکلات انتقال مالي را نيز مزيد بر علت دانست و خبرداد: بارها به دولتمردان گفتيم که براي کمک به پايين‌دست صنعت آلومينيوم پيشقدم شوند؛ حتي پيشنهاد داديم معادل و در برابر صادرات ارز را با همان نرخ بگيرند اما قبول نکردند .
از دست دادن بازارهاي منطقه
ديگر چهره معدني حاضر در ميزگرد آريا صادق نيت حقيقي، عضو هيات‌مديره سنديکاي صنايع آلومينيوم ايران با گلايه از غياب نمايندگان بخش دولتي پرسيد: چرا به‌رغم برنامه چشمانداز توليد ۵/ ۱ ميليون تني سال ۱۴۰۴، اکنون حتي نيمي از آن نيز محقق نشده است؟ حقيقي کمبود مواد اوليه، و نبود قراردادهاي بلند و دست اول را از مشکلات اين حوزه برشمرد و گفت: با وجود اين قرار بود پلنتي در جنوب تاسيس و بهره‌‌‌برداري شود اما اکنون چه ميزان پيشرفت داشته است؟ او با بيان استراتژيک بودن اين صنعت به دليل کاربرد دوگانه آن که در صنايع نظامي به‌ويژه اتمي کاربرد دارد و از همين رو تحريم است افزود: در زمان جنگ نيز صنعت آلومينيوم موجب گشايش کار ما شد و به همين دليل همواره مورد توجه و حمله دشمنان و رقباي ما بوده است؛ پس ما نيز از دولت درخواست داريم که به اين صنعت اهميت لازم را بدهد.
او در ادامه سخنان خود خبر داد: با وجود اين سال گذشته به لطف «سالکو»، رکورد توليد را شکستيم؛ اما متاسفانه ۵۹درصد از توليد ما در سال ۱۴۰۱ صادر شده است که سبب شده قيمت آلومينيوم براي صنايع داخلي بيشتر باشد و در حالي که قيمت جهاني ۲۵۱۵ دلار است اين رقم براي مصرف‌کننده داخل بالغ بر ۲۹۵۲ دلار تمام شود. او اين رويه را منجر به پيشرفت رقبا و تقديم بازارهاي منطقه‌‌‌اي از جمله افغانستان و عراق به ترکيه دانست. حقيقي نگاه نادرست به مزيت توليد آلومينيوم در کشور از جمله انرژي را باعث اين عقب ماندگي دانست و گفت: همين مقدار توليد آلومينيوم نيز از يک ماه بعد با بي‌برقي و ۸ ماه بعد با بي‌‌‌گازي مواجه مي‌شود و بايد براي آن چاره‌‌‌انديشي کرد.
کمبود اطلاعات پاييندستي
اميررضا سليماني‌نسب، مدير پروژه طرح جامع آلومينيوم در شرکت فولاد تکنيک در سخنان خود در اين همايش گفت: طبق آخرين پيش‌بيني‌‌‌ها تقاضاي جهاني در اين سال ۲/ ۱درصد افزايش خواهد يافت، که به همين ميزان شاهد رشد تقاضاي آلومينيوم و بوکسيت نيز خواهيم بود. او با بيان اينکه بررسي‌‌‌هاي انجام شده بر اساس مزيت توليدکنندگان آلومينيوم را به ۴ دسته تقسيم مي‌کند بيان کرد: بعضي کشورها مزيت انرژي دارند مانند بحرين، بعضي مزيت طبيعي دارند مانند گينه و استراليا و گروهي از کشورها زنجيره‌‌‌اي متوازن از مزايا را دارا هستند که مي‌توان به عربستان و روسيه اشاره کرد. هند و چين مزيت عمده‌‌‌شان تقاضاست.
او روند اصلي اين بازار را با دو اتفاق بزرگ ترسيم کرد: نخست حرکت آلومينا به سمت کشورهاي داراي انرژي از جمله کشورهاي شوراي همکاري خليج‌‌‌فارس و نيز چشمانداز رشد شديد تقاضاي آلومينيوم ثانويه در سال‌هاي پيش‌‌‌رو. به گفته سليماني نسب هرچند ايران داراي مزيت انرژي است اما چشم‌‌‌اندازهاي موجود حاکي از آن است که اين مزيت نسبي در حال تبديل شدن به چالش قطعي است. او ديگر مشکل ايران را بخش پاييندستي صنعت عنوان کرد و مهم‌ترين نقيصه را نبود اطلاعات دقيق و جامع از بخش دانست.
طرح جامع آينده آلومينيوم
پيش‌بيني آينده بازار: در پنل تخصصي آلومينيوم اميررضا سليماني‌نسب گزارشي نيز از طرح جامع پايش آلومينيوم ارائه کرد. به گفته او اين طرح از سال ۹۹ و با حمايت ايميدرو و مشاوره فولادتکنيک آغاز شده است و طرحي بزرگ و همه‌جانبه به منظور آناليز تمامي بخش‌‌‌هاي مربوط به اين صنعت است. سليماني‌نسب تفاوت اين طرح با نمونه‌‌‌هاي مشابه را در واقع‌‌‌بيني و اجتناب از آرمان‌گرايي آن عنوان کرد. اين بررسي در ۱۰ فصل انجام شده و شامل سه سناريوي بدبينانه، خوش‌بينانه و محتمل در بازه زماني ۱۴۰۴ تا ۱۴۰۹ است.
در سناريوي بدبينانه نتيجه حفظ شرايط موجود بوده است. اما در پيش‌بيني محتمل تا سال ۱۴۰۹ توليد يک ميليون و ۶۰۰هزار‌تني مورد اجماع و واقع‌‌‌بينانه است. در همين سناريو صادرات ۵۰۰هزار تني شمش به دست آمده است. اما به گفته سليماني‌نسب، شاه‌بيت سناريوي محتمل تکميل زنجيره به‌ويژه در بخش بالادستي است. در اين شرايط بوکسيت بايد به شکل کامل بهره‌‌‌برداري و نيز ملزومات آن از جمله زيرساخت‌‌‌هاي صنعت تکميل شود. او مهم‌ترين زيرساخت اين صنعت را با توجه به انرژيبر بودن آن مربوط به همين مساله و توسعه زيرساخت‌‌‌هاي انرژي عنوان کرد.
او همچنين گفت: ظرفيت توليد مطابق اين چشمانداز به يک ميليون و ۶۵۰هزار تن خواهد رسيد که در اين مسير نيازمند واردات بوکسيت هستيم. سليماني‌نسب شرط رسيدن به اهداف مصرفي و صادراتي را سرمايه‌گذاري ۴ ميليارد دلاري و نيز احداث زيرساخت‌‌‌ها در سواحل جنوبي عنوان کرد. او در ادامه افزود: زمان رسيدن به اهداف زيرساختي اين طرح به سال ۱۴۰۴-۱۴۰۵ موکول شده است و اگر تکميل شود تنها انرژي به عنوان تهديد اين صنعت مورد نگراني است. او صنعت آلومينيوم را نيازمند سرمايه‌گذاري بالا دانست که براي رسيدن به اهداف عملياتي آن بايد مزيت‌‌‌هاي نسبي را بر اساس واقعيات مورد سنجش قرار داد.
اين فعال صنعتي سپس به ارائه آماري پرداخت و بيان کرد: رکورد توليد شمش آلومينيوم در سال ۱۴۰۱ با استفاده از ۸۳درصد ظرفيت اسمي بوده است؛ در بخش تجارت در بالادست رکورد صادرات ۳۷۳هزار تني در سال ۱۴۰۱ رخ داده است اما در پايين‌دست واردات کاهش يافته است. او با بيان اين مطلب به توازن توليد سال ۱۴۰۱ اشاره کرد که در آن ۶۳۰هزار تن شمش آلومينيوم توليد شده اما اين صنعت با کمبود آلومينا روبه‌‌‌رو است و بايد از طريق واردات به تامين آن پرداخت. سليماني‌نسب سپس به سناريوي محتمل سال ۱۴۰۹ پرداخت و گفت: بايد ۹۶۰هزار تن شمش توليد شود که نيازمند توليد ۲ ميليون تن آلوميناست که ۶/ ۱ ميليون ظرفيت وجود دارد اما منابع بوکسيت چندان قوي نيست.
سليماني‌نسب همچنين با اظهار تاسف به کاهش مصرف در ايران برخلاف روند جهاني اشاره کرد که در سال ۱۴۰۱ از ۴۵۱هزار تن به ۴۰۱هزار تن رسيده است. او افزود: از مهم‌ترين کانون‌‌‌هاي مصرف کشور حمل‌ونقل با سهم ۲۴درصدي و ساخت‌وساز با سهم ۲۱ درصدي است که با توجه به ارقام ياد شده و رشد ساختمان و پروانه‌هاي صادر شده نيازمند شوک به تقاضا، يعني عوامل ساخت‌وساز است.
