افزايش مبادلات نامرتبط با GDP در دو سال اخير
تاریخ انتشار : 1402/07/19
در دو سال گذشته که قيمت‌ها به شدت افزايش يافته، مشاهده مي‌کنيم که رشد نقدينگي از مجموع رشد توليد و تورم بيشتر نيست چراکه پول داغ و سرعت گردش پول زياد شده که تورم را پوشش مي‌دهد اما مبادلات نامرتبط با GDP را با شدت افزايش داده به همين دليل مي‌بينيم که قيمت مسکن در دور دست‌ها هم بسيار گران شده‌است.
به گزارش خبرنگار اقتصادي، عباس شاکري در نشست «بررسي سير تحولات کارکرد، پيچيدگي‌ها و ماهيت پول و نگاهي به آينده آن» اظهار داشت: پول براي مردم عادي و کساني که حرفه اقتصادي ندارند، مفهوم سهل و راحتي دارد و به راحتي از آن عبور مي‌کنند. در حالي که قدمت مفهوم پول به اندازه مفاهيم نظريه‌هاي اقتصادي است.
وي ادامه داد: گلدستون (نظريه پرداز و از اساتيد اقتصادي) در جلسات پارلمان انگلستان وقتي درباره اصلاح قانون بانکي صحبت مي‌کند درباره پول اين ادراک را کرده که همانطور که عشق ممکن است يک انسان را تسخير کند و ذهن را تحت تاثير قرار دهد، فکر کردن درباره پول انسان را بيشتر از اين درگير و تسخير مي‌کند و معماهاي بسيار زيادي دارد.
اين کارشناس اقتصادي با بيان اينکه که نظريه ارتودکس پولي از قرن 16 مطرح شده، گفت: وقتي در سال 1797 بانک انگلستان به دليل شرايط جنگ آلمان، تبديل اسکناس به طلا را تعليق کرد مباحث زيادي مطرح شد، شمش‌گرايان مخالف اين موضوع بودند و موافقان مي‌گفتند اين شرايط به ما ديکته شده و کار درستي است. اما وقتي در سال 1821 تبديل اسکناس به طلا احيا شد بعد از آن اقتصاد انگلستان بحراني شد و قيمت‌ها به شدت افزايش پيدا کرد و اين انتقادات متوجه ريکادو (اقتصاددان سياسي) شد، منتقدان گفتند دليل عمده و مهم اين تورم و عدم تعادل‌ها در اقتصاد به موضوع تبديل پذيري مي‌برمي‌گردد و البته ريکاردو بخشي از اين انتقادات را پذيرفت.
شاکري افزود: در جريان اصلاح قانون بانکي جدال و اختلافي بين مکاتب کارنسي و بانکداري درگرفت و تا سال 1844 که قانون بانکي اصلاح شد اين جدال ادامه داشت که البته در نهايت به نفع نظريه کارنسي اين اصلاحيه انجام شد و گفته مي‌شد که بانک‌ها بايد از حالت عمومي خارج شوند و دو دپارتمان سپرده‌گذاري و انتشار اسکنانس ايجاد شود اما مکتب بانکداري بر روي اين موضوع انتقاد داشت.
وي با بيان اينکه يکي از دلايل پيچيدگي‌‌هاي تعريف پول به دليل تنوع تعاريف است، اظهار داشت: در طول تاريخ مدون بعد از رنسانس، پول مصدايق متعددي به خود گرفته و عمدتا نظريه ارتدوکس خود نمايي مي‌کند که پول کالايي و طلا و نقره مطرح مي‌شود و چيزي جز اين پول محسوب نمي‌شود و پولي را که قابل تبديل به طلا و نقره است، پول مي‌دانستند. نظريه ارتودکس مي‌گويد پول زاييده مبادله و معامله است و پول واحد شمارش، معيار ارزش توليد معرفي شد. در اين زمان سفته هم وجود داشت و علاوه بر خريد بدون پرداخت پول در لحظه و پرداخت آن در مدت زمان مشخص با تعهد و امضاي خريدار وجود داشت اما اين اسناد جزو پول حساب نمي‌شدند در حالي که اين هم در گردش بود و در اقتصاد محلي موضوعيت داشت.
استاد دانشگاه علامه ادامه داد: در حالي که در آن زمان هم چک وجود داشت که الان دسترسي به آن بسيار آسان است، اما چک هم پول حساب نمي‌شد و اساسا اسکناس‌هاي غير قابل تبديل را جزو پول نمي‌دانستند. البته در حال حاضر هم چک‌هاي تاريخ دار را در محاسبات خودبه عنوان حساب نمي‌کنيم و اگر چک معتبر باشد در چرخش خواهد بود. بنابراين همواره و هميشه درباره اينکه مصدايق پول چيست و شامل چه چيز‌هايي مي‌شود اختلاف وجود داشته است.
شاکري افزود: تا قرن بيستم نظريه ارتودکس مي‌گفت که سکه و اسکناس قابل تبديل است و بنابراين اين مهم است که اقتصاد چه چيزي کار مي‌کند. لدلر (کارشناس اقتصادي) 10 تعريف از پول دارد و يک تعريف اين است که پول قابليت نقد شدن داشته باشد و سند دين مانند اوراق خزانه که فرد طلبکار بتواند آن را نقد کند، پول محسوب مي‌شود. در واقع پول وسيله پرداخت ساده و راحتي است و به عنوان واسطه ملموس بوده مانند طلا و نقره و اسکناس که وسيله همزمان پرداخت و خريد محسوب مي‌شود. بنابراين اضافه برداشت هم پول محسوب مي‌شود اما در اين تعريف اعتبار خريد جزو پول نيست.
وي گفت: فريدمن (اقتصاددان) مي‌گويد که پول چيزي است که بيشترين همبستگي را در GDP داشته باشد. همچنين در اين مباحث، پول فعال و غيرفعال مطرح مي‌شود و در آستانه قرن بيستم عمده دانشمندان پول فعال و غيرفعال را مطرح مي‌کردند. پول فعال اين گونه تعريف شده که در نظام اجتماعي توسط مقام پولي قبل کنترل است و در صورت بي‌نظمي مي‌توان يقه مقام پولي را گرفت. اما پول غير فعال به اين معنا که پول در نظام اجتماعي بسته به ماهيت ساختار اقتصادي و اجتماعي است که مي‌تواند غيرفعال باشد و شرايط اقتصادي در پول غيرفعال به عنوان يک ضرورت طرح مي‌شود به طوريکه گفته شده هر وقت تجارت نياز داشته باشد، پول خلق شود.
اين کارشناس اقتصادي درباره پول فعال و غيرفعال در اقتصاد ايران خاطر نشان کرد: مرحوم نوربخش مي‌گفت در سال 72 قرار بر اين شد که بخشي از ارز دولت با نرخ 7 تومان و بخشي ديگر با نرخ 175 تومان خريداري کنيم اما شرايط به گونه‌اي تحت فشار بود که تا پايان سال تمام ارز دولت با نرخ 175 خريداري شد.
شاکري افزود: البته هيچ فردي نگفته است که پول ذاتا فعال يا غيرفعال است چه بسا در شرايط بي‌ثباتي و عدم تعادل‌هاي اقتصادي، پول غيرفعال مي‌شود و در شرايط طبيعي پول فعال قوي است.
وي گفت: در بسياري از اختلافات نظري وقتي درباره پول موضوعي مطرح مي‌شود مي‌بينيم که تعاريف از پول با هم متفاوت است اما در اين بين موضوع مهم سرعت گردش پول است که با چه درجه‌اي از تحرک و جنبش مي‌چرخد. در تورم‌هاي عجيب و غريب و ابرتورم‌ها در اقتصاد، پول داغ مي‌شود و افراد به دنبال اين هستند که سريعا پول را تبديل به کالا کنند. از اينرو با سرعت بيشتري مي‌چرخد اما پول سرد نگهداري مي‌شود تا کالا ارزان شوند.
استاد دانشگاه علامه ادمه داد: آن چيزي که در معادله مي‌نويسم سرعت درآمد پول است و بايد به اين موضوع توجه داشت که پولي که امسال براي خريد کالا پرداخته مي‌شود ارتباطي به معاملات امسال و GDP ندارد و معاملات کالاهايي مانند زمين يا خودروي چند سال کار کرده ارتباطي با GDP ندارد و اگر اقتصاد با ثبات باشد اگر 100 معامله انجام شود، 30 درصد آن مرتبط با توليد ناخالص ملي است.
شاکري گفت: از سال 1380 تا 1390 و همچنين از سال 1391 تا 1398 مي‌بينيم که جمع رشد نقدينگي از مجموع رشد توليد و تورم بيشتر است و در دهه 80 تا نيمه اول دهه 90 رشد نقدينگي از جمع رشد سرعت توليد و تورم بالاتر بوده و وقتي تورم دو رقمي بوده و نرخ سود 20 درصد است، فرصت نگهداري پول کم مي‌شود. وقتي تورم 40 درصد بوده و جمع رشد توليد و تورم 18 درصد است يعني طبق فرمول، سرعت پول بايد 21 باشد و سرعت پول بايد پايين بيايد. اما درواقعيت اين اتفاق نمي‌افتد، اگر رشد نقدينگي هم 18 درصد بوده، مشکلي مطرح نمي‌شد يعني پول جديد (18 درصد) تورم را پوشش مي‌داد و سهم مبادلات نامرتبط باGDP مانند گذشته انجام مي‌شد اما با نرخ 40 درصدي سهم مبادلات و معاملات غير مرتبط با GDP ديگر مانند گذشته نيست و وقتي رمزگشايي مي‌کنيم مي‌بينيم که قيمت مسکن در آن سال افزايش پيدا کرده‌است.
وي تاکيد کرد: در دو سال گذشته که قيمت‌ها به شدت افزايش يافته، مشاهده مي‌کنيم که رشد نقدينگي از مجموع رشد توليد و تورم بيشتر نيست چراکه پول داغ و سرعت گردش پول زياد شده که تورم را پوشش مي‌دهد اما مبادلات نامرتبط با GDP را با شدت افزايش داده به همين دليل مي‌بينيم که قيمت مسکن در دور دست‌ها هم بسيار گران شده‌است.
اين کارشناس اقتصادي اظهار داشت: نظريه ارتودکس مي‌گويد که در اقتصاد تهاتري بعد از تقسيم کار که بسياري از موضوعات تخصصي مي‌شود، ضرورت مبادلات متعدد و انطباق با خواسته مطرح مي‌شود و موضوعات دست و پاگير و مشکلات تهاتر باعث شد که مردم به پول روي بياورند و اينجا اول پول کالايي و قابليت نقل و انتقال‌پذيري و روان پذيري مطرح مي‌شود. بنابراين در اين ترتيب، در ابتدا پول کالايي، پس از آن اسکناس قابل تبديل، سپرده‌ها و شبه پول و در نهايت اعتبار مطرح مي‌شود اما گروهي با ارايه نظريه اعتباري در مقابل اين نظريه و گروه قرار دارند و مي‌گويند که 2 هزار سال قبل از مسيح مبادلات اعتباري مطرح بود و همين موضوعات مبناي اختلافات گروه‌ها و مکاتبي مانند کارنسي و بانکداري بوده‌است.
وي با بيان اينکه همين موضوعات به ادبيات پولي در جهان غني بخشيده است، گفت: موضوعي مطرح شد که هر بانک بتواند اسکناس خاص به خود را منتشر کند اما ارزش‌گذاري شود و همه به آن دسترسي داشته باشند هر چند که اين موضوع دور از ذهن نيست اما در عمل چنين چيزي رخ نداد.
شاکري با اشاره به نظريه هترودوکس که دو شاخه دارد، ادامه داد: دراين نظريه گفته مي‌شود که پول توسط دولت مطرح مي‌شود و منشا دولتي دارد و پولي را که دولت‌ها از مردم قرض گرفتند بايد به گونه‌اي محاسبه کرد و مردم مي‌توانند آن را به جاي ماليات را هم بپردازند. اما گروه اول ارتودکس و ريکادو مي گويند که اگر پول شامل ارزش، زمان و... نشود و بُعد نداشته باشد موضوعيتي ندارد و پول حتمالا بايد کالايي باشد.
وي افزود: پيگو (اقتصاددان) پول را داراي اهميت مستقيمي براي رفاه اقتصادي نمي‌داند و مي‌گويد پول به خودي خود ارزش ندارد و از اين جهت پول در واقع يک حجاب و پوشه براي موضوع ديگري است.
اين کارشناس اقتصادي با بيان اينکه اقتصاددان اواخر قرن 19 معتقد به اين نظريه بودند که ارزش پول حتما بايد در کالايي قابل تجسم باشد که آن را بر روي نظريه سکه‌هاي فلزي ذي قيمت تعبيه کردند، گفت: موضوعي مطرح شد مبني بر اينکه پول در شکل کالايي به طور بالا نقدينه هم پول محسوب مي‌شود يعني اينکه در جنگ آلمان يک نخ سيگار پول محسوب مي‌شد و اين کالا واسطه مبادله بوده و مي‌تواند واسطه مبادله باشد با کالاهاي ديگري و هر چه به پول وارد مي‌شود به اين کالاها وارد است.
شاکري ادامه داد: البته در حال حاضر با پول کيبوردي هم مواجه هستيم و با يک کليک مي‌توان پول خلق کرد بدون اينکه وجود خارجي داشته باشد.
وي گفت: اينکه در نظريه‌ها اختلافاتي وجود دارد به اين موضوع برمي‌گردد که منشا پول چه بوده و کارکرد آن چگونه تعريف شده باشد که بعد از اين موضوعات عليت و درون زايي پول مطرح مي‌شود. در نهايت دو نظريه ارتدوکس و هترودوکس در باره پول بر اين مبني است که در نظريه اول پول کالايي و در نظريه دوم منشا پول اوراق دولتي است.
