واکاوي رتبه ايران در اقتصاد جهان
تاریخ انتشار : 1402/08/23
استاد اقتصاد دانشگاه خوارزمي اظهار داشت: موضوع غم‌انگير و دردناک اين است که در سال 2010 اقتصاد ايران با اقتصاد کشورهاي عربستان و ترکيه تقريبا برابر بود اما در اين 10 سال اخير به واسطه تحريم‌ها و مشکلات اقتصادي در ايران، اقتصاد ترکيه بيش از دو برابر و اقتصاد عربستان بيش از 35 درصد از اقتصاد ايران پيش‌رفتند. ترکيه در حال حاضر رتبه يازدهم را در دنيا دارد و عربستان در رتبه هفدهم دنيا قرار دارد.
وحيد شقاقي‌شهري در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادي ايلنا درباره رتبه واقعي اقتصاد ايران در جهان و دليل اعلام اعداد مختلف از قرار گرفتن ايران در رتبه 19 تا 41 اقتصادي دنيا از سوي مسئولان و برخي از کارشناسان اظهار داشت: وقتي مي‌خواهيم کشورها را براساس اندازه اقتصاد بسنجيم، مهمترين شاخصي که نشان دهنده اندازه و قدرت اقتصادي کشورها باشد، توليد ناخالص داخلي برحسب قدرت برابري خريد و قيمت ثابت است.
وي ادامه داد: بايد توجه داشت براي توليد ناخالص داخلي شاخص‌هاي مختلفي داريم که يکي از آنها توليد ناخالص داخلي به قيمت جاري است، متغير ديگر توليد ناخالص داخلي به قيمت ثابت و متغير ديگري توليد ناخالص داخلي به قدرت برابري خريد است. همانطور که گفته شد مهمترين شاخص براي ارزيابي اندازه و قدرت اقتصادي کشورها محسوب ميشود توليد ناخالص داخلي (به قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت) است.
اين کارشناس اقتصادي تاکيد کرد: اشتباهي که اقتصاددان‌ها و برخي از مسئولان انجام مي دهند اين است که از اين شاخص‌ها نابجا استفاده مي‌کنند و به همين دليل تفسير و اعلام اعداد آنها در رتبه اقتصادي يا اعلام اعداد در ساير تحليل‌ها متفاوت از هم است.
شقاقي‌شهري گفت: بنابراين اگر بخواهيم کشورها با يکديگر مقايسه کنيم شاخص مناسب، توليد ناخالص داخلي (به قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت) است و اين معيار مقايسه واقع‌بينانه کشورها با يکديگر است. آمارهايي که از سوي برخي از مسئولان و اقتصاددان‌ها درباره رتبه ايران ارايه ميشود بايد مبتني بر اين شاخص باشد. برخي‌ها اين امار را بر اساس توليد ناخالص داخلي به قيمت جاري گزارش مي‌دهند که گزارشي که اخيرا آقاي همتي ارايه داده مبتني بر اين شاخص بوده است و برخي ديگر گزارش‌ها را مبتني بر توليد ناخالص داخلي به قيمت ثابت ارايه مي‌دهند و عده‌اي هم در گزارش‌ها شاخص را توليد ناخالص داخلي فقط به قدرت برابري در نظر مي‌گيرند اما واقع بينانه‌ترين گزارشي که مي توانيم بر روي آن استدلال داشته باشيم، توليد ناخالص داخلي (به قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت) است.
وي درباره جايگاه کشورها در رتبه‌بندي بزرگي اقتصاد اظهار داشت: در حال حاضر توليد ناخالص داخلي به قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت با در نظر گرفتن سال پايه 2017 ، براي جهان 139 تريليون دلار بوده ، يعني توليد ناخالص داخلي جهان در سال 2022 اين عدد است.
اين کارشناس اقتصادي با بيان اينکه چين اولين اقتصاد دنيا است، ادامه داد: در حال حاضر توليد ناخالص داخلي چين به قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت با پايه سال 2017 ، 26 تريليون دلار است و بعد از چين، کشور آمريکا با عدد 22 تريليون دلار در رتبه دوم قرار دارد. هند هم با 10 تريليون دلار در جايگاه رتبه سوم دنيا قرار گرفته و چهارمين اقتصاد دنيا، ژاپن با 5 تريليون دلار است و بعد از آن کشورهاي آلمان، روسيه، اندونزي، برزيل، بريتانيا و فرانسه قرار دارند.
کاهش قدرت اقتصادي ايران به واسطه تحريم‌ها
شقاقي‌شهري با تاکيد بر اينکه ايران در حال حاضر رتبه بيستم اقتصاد دنيا را دارد، گفت: عدد توليد ناخالص داخلي (به قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت سال 2017) براي ايران 1355 ميليارد دلار بوده و اين عدد نشان‌دهنده قدرت اقتصادي ايران در مقايسه با ساير کشورهاست و از اين لحاظ از کشورهاي عربستان و ترکيه در منطقه عقب مانديم و در اين شاخص قدرت اقتصادي عربستان و ترکيه از ايران با فاصله جلوتر هستند به طوريکه قدرت اقتصادي ترکيه بيش از 2 برابر ايران است.
وي افزود: توليد ناخالص داخلي (به قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت) در ترکيه 2800 ميليارد دلار است يعني بيش از دو برابر قدرت اقتصادي ايران. همچنين توليد ناخالص داخلي (به قدرت برابري خريد و به قيمت ثابت) عربستان 1821 ميليارد دلار است که قدرت اقتصادي عربستان هم 35 درصد از اقتصاد ايران بزرگتر است.
وي با اشاره به تنزل رتبه ايران از سال 2010 تا به امروز گفت: موضوع دردناک و قابل تامل ديگر اين است که در سال 2010 ايران از لحاظ بزرگي اقتصاد در رتبه هفدهم دنيا قرار داشت اما امروز با ريزش سه پله در رتبه بيستم قرار داريم.
شقاقي‌شهري با بيان اينکه امروز فاصله اقتصادي ايران و پاکستان به کمترين حد رسيده، اظهار داشت: موضوع غم‌انگيز ديگر اين است که در حال حاضر اقتصاد پاکستان به اقتصاد ايران نزديک شده و فاصله اقتصاد ايران و پاکستان به کمتر از 70 ميليارد دلار رسيده است و اگر در دو سال آينده نتوانيم رشد اقتصادي بالايي داشته باشيم، اقتصاد پاکستان هم از ايران بزرگتر ميشود. در حالي که اين اختلاف در سال 2010 بيش از 350 ميليارد دلار بوده و بايد اين موضوع را در نظر گرفت که در آن دوره، ميزان توليد براي هر دو کشور کمتر بود.
وي تاکيد کرد: اين هشدار بايد داده شود که اگر دو سال آينده رشد اقتصادي ايران قابل قبول نباشد، از اقتصاد پاکستان هم عقب مي‌مانيم.
اين کارشناس اقتصادي گفت: براي محاسبه توليد ناخالص داخلي يا متغير اثرگذار در توليد، جمعيت هم بسيار مهم است. ايران با جمعيت 88 ميليون نفر هفدهمين جمعيت دنيا را دارد، حال اينکه در يک دهه گذشته رشد اقتصادي ايران يک درصد بوده‌است و اگر نتوانيم به رشد‌هاي بالايي دست پيدا کنيم، به طور قطع ساير کشورهاي همسايه از ما پيش خواهند رفت و همين رتبه را از دست مي‌دهيم.
وي با بيان اينکه کشور امارات در همين شاخص به 700 ميليار دلار رسيده و اگر دير بجنبيم فاصله اين کشورهاي کوچک هم با اقتصاد ايران کم ميشود، ادامه داد: در حال حاضر جمعيت کشور امارات 9.5 ميليون نفر است يعني يک هشتم ايران جمعيت دارد در حالي که توليد اين کشور بالاي 700 ميليارد دلار است اما موضوع مهم ورود اين کشورها به موج سوم اقتصاد است.
شقاقي‌شهري با تاکيد بر اينکه در موج سوم اقتصاد و اقتصاد دانش بنيان وسعت جفرافيايي و جمعيت ديگر آن مزيت خود را از دست مي‌دهند، اظهار داشت: جهان وارد شرکت‌هاي کوچک و ذره‌اي ميشود و شرکت‌هاي کوچک توانايي اين را دارند که ثروت زيادي توليد کنند. براي مثال شرکت open AI ظرف 7 سال گذشته پس از راه‌اندازي اين شرکت ارزش بازاري آن به 30 ميليارد دلار رسيده يعني برابر با ارزش فولاد در ايران. ارزش بازاري شرکتي مانند فولاد مبارکه در ايران پس از 40 سال فعاليت با اين حجم از پرسنل و بهره‌مندي از انواع يارانه‌ها، 10 ميليارد دلار است اما ارزش بازاري اين شرکت کوچک (OPEN AI )با 120 پرسنل سه برابر فولاد مبارکه در ايران است.
اين کارشناس اقتصادي ادامه داد: هر چند در موج دوم شرکت‌هاي فرامليتي مانند تويوتا، سامسونگ و... حرف اول را مي‌زدند الان در موج سوم اقتصاد شرکت‌هاي کوچک و ذره‌اي راهبري اقتصاد را در دست گرفته‌اند. اقتصاد دانش بنيان مانند اقتصاد کالا محور ديگر نيازي به کارخانه‌هاي بزرگ و کارکنان متعدد ندارد و در فضاي کوچک مي توانند ثروت زيادي را توليد کنند و اتفاقا اين موضوع مورد توجه کشورهاي کوچکي مانند امارات قرار گرفته، از اين رو وزارتخانه هوش مصنوعي را راه‌اندازي کرده‌است.
وي گفت: بايد بدانيم که در آينده لزوما کشورها با وسعت بزرگ و جمعيت زياد سرمداران اقتصادي نخواهند بود.
شقاقي‌شهري با اشاره به موقعيت ايران در موج‌هاي اقتصادي ادامه داد: جهان 4 انقلاب صنعتي را طي کرده است که انقلاب صنعتي چهارم از سال 2000 با محوريت اقتصاد هوشمند و اقتصاد بايوتکنولوژي شروع شده که اين انقلاب چهارم همان پيشرفت موج سوم اقتصاد است و موج سوم اقتصاد شامل انقلاب صنعتي سوم و چهارم است. حال اينکه ايران هنوز تلاش دارد که انقلاب صنعتي دوم را توسعه دهد و تکميل کند و هنوز در حوزه توليد انبوه و شرکت‌هاي صنعتي رقابت محور هم عقب مانده‌ايم و هر روز فاصله ايران با جهاني که در موج سوم اقتصاد در جريان است، زيادتر ميشود. اين در حالي است که جهان در سال 1970 موج دوم اقتصاد را پشت سر گذاشته و در موج سوم اقتصاد هم، دوره انقلاب صنعتي سوم هم به پايان رسيده و همچنان ايران در موج دوم اسير مانده و نتوانسته در موج دوم هم پيش‌روي داشته باشد.
وي با بيان اينکه موضوع غم‌انگيز اين است که در حال حاضر در اين شاخص رقيب ايران، کشور امارات است و مي‌تواند از ايران هم عبور کند، افزود: نگراني اين است که با اين فاصله ايران به زودي از کشورهايي مانند امارات هم عقب بماند. امارات در حال حاضر با اقتصاد ايران حدود 600 ميليارد دلار فاصله دارد اما در يک دهه آينده مي‌تواند مبتني بر موج سوم اقتصاد، رشد جهشي داشته باشد و اين نظام ثروت تحولي و بسيار دگرگون کننده‌است.
اين کارشناس اقتصادي با تاکيد بر اينکه اگر دير بجنيم از منطقه حذف مي‌شويم و کسي ديگر ايران را نمي‌بيند، اظهار داشت: يادمان باشد توليد ناخالص داخلي يعني قدرت اقتصادي نمايشي از وضعيت آن کشور در جهان است. اگر توليد يک کشور کوچک شود، به تدريج از منطقه و معادلات جهاني حذف ميشود. اينکه امروز ترکيه در دنيا حرفي براي گفتن دارد به اين دليل بوده که توليد آن رشد پيدا کرده است و امروز عربستان براي ورود به موج سوم اقتصاد با مشاوران قدر جهاني مدل اقتصاد غيرنفتي را تمرين مي‌کند و همزمان اصلاحات اجتماعي را شروع کرده است. حال اينکه برنامه هفتم ايران نگراني‌ها از عقب‌ماندگي کشور در آينده نه چندان دور را مضاعف مي‌کند چراکه تفکر حاکم در اين برنامه براي 100 سال گذشته و منسوخ است.
