مخل تورمي سرمايه‌گذاري مولد
تاریخ انتشار : 1402/09/05
دنياي‌اقتصاد : توليد همچنان با تورم دست و پنجه نرم مي‌کند؛ تورمي که جذابيت سرمايه‌گذاري در بخش مولد اقتصاد را کاهش داده و روند فرار سرمايه از اين بخش را تشديد کرده است. بررسي تورم توليدکننده در تابستان ۱۴۰۲ حاکي از کاهش تورم نقطه به نقطه براي يک‌سري از گروه‌‌‌هاي صنعتي نسبت به فصل قبل يعني بهار ۱۴۰۲ است، اما اين تورم همچنان بر مدار افزايشي قرار دارد.
آخرين گزارش مرکز آمار از شاخص قيمت توليدکننده بخش صنعت، حاکي از اين است که در فصل تابستان١٤٠٢، اين شاخص ۱۰۳۳.۵ شده که تغيير آن نسبت به فصل قبل (تورم فصلي) ۷.۱درصد، نسبت به فصل مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) ۳۷.۶درصد و در چهارفصل منتهي به فصل جاري نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) ۲۹.۲درصد افزايش داشته است. تورم توليدکننده بخش صنعت يا PPI، قيمت کالاها را در کارخانه و مبدا توليد در نظر مي‌گيرد و علاوه بر اينکه بر قيمت کالاهاي واسطه‌اي تاثيرگذار است، پيش‌بيني‌‌‌کننده تورم مصرف شناخته مي‌شود. به عبارتي شاخص قيمت توليدکننده، نرخ تورم مربوط به هزينه‌‌‌هاي توليدي توسط کارخانه‌‌‌ها را نشان مي‌دهد و هدف از محاسبه آن اندازه‌‌‌گيري تغييرات قيمت‌هايي است که توليدکنندگان در ازاي فروش کالاها و خدمات خود دريافت مي‌کنند. بر اين اساس تورم توليدکننده در فصل تابستان ۱۴۰۲ نشان مي‌دهد، قيمت دريافتي توسط توليدکنندگان بخش صنعت نسبت به همين فصل در سال گذشته ۳۷.۶درصد افزايش داشته است.
پالس منفي تورم توليد به سرمايه‌گذاري
بررسي روند تورم بخش صنعت طي 10سال گذشته حاکي از اين است که اين تورم جدا از تغييرات و افزايش يا کاهشي که طي سال‌هاي مختلف در گروه‌‌‌هاي کالايي داشته، همواره بر مدار صعود حرکت کرده و سيگنال منفي به سرمايه‌گذاري در بخش مولد کشور داده است. شاهد اين ماجرا روند نزولي سرمايه‌گذاري طي سال‌هاي اخير است. بررسي‌‌‌ها حاکي از اين است که زماني که تورم بيش از حد افزايش يابد، بر سوددهي سرمايه‌گذاري تاثير منفي خواهد داشت و ميل متوسط به سرمايه‌گذاري را کاهش مي‌دهد. از اين‌رو سرمايه‌گذاران به جاي ورود به بخش مولد اقتصاد که ديربازده است، به سمت بازارهاي غيرمولد و دلالي که سوددهي بالاتري در زمان کوتاه‌تري دارد، روي آورده‌‌‌اند. بنابراين روند افزايشي تورم توليد در کنار ساير متغيرهاي اقتصاد کلان و بي‌‌‌ثباتي‌‌‌هاي اقتصاد، ب‌عنوان عامل بازدارنده سرمايه‌گذاري در بخش مولد اقتصاد کشور طي سال‌هاي اخير عمل کرده است.
در همين راستا سرمايه‌گذاري صورت‌‌‌گرفته توسط بخش خصوصي در اقتصاد کشور طي سال‌هاي ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱ روندي کاهشي داشته و اين روند کاهشي به حدي بوده است که کارشناسان معتقدند استمرار عدم‌‌‌رشد يا افت سرمايه‌گذاري، مي‌‌‌تواند موجب پيشي‌‌‌گرفتن استهلاک از سرمايه‌گذاري جديد شود. براساس آمار منتشرشده از سوي معاونت بررسي‌‌‌هاي اتاق بازرگاني تهران، طي بازه زماني منتهي به سال ۱۴۰۱، روند عمومي تشکيل سرمايه ثابت ناخالص به قيمت‌هاي ثابت سال ۱۳۹۵ نزولي بوده و ميانگين نرخ رشد سالانه سرمايه‌گذاري طي اين بازه زماني، منفي 5.7درصد است. اين آمارها نشان مي‌دهد کمترين رقم سرمايه‌گذاري واقعي کشور به قيمت‌هاي ثابت، مربوط به سال ۱۳۹۸ و برابر با ۲۴۹هزار ميليارد تومان است که کمتر از نصف رقم سال ۱۳۹۰ است. در سال ۱۴۰۱، سرمايه‌گذاري واقعي کشور ۱۸هزار ميليارد تومان افزايش يافت که نسبت به سال ۱۴۰۰ رشدي معادل 6.7درصد را تجربه کرده است. براساس اين مطالعه براي سومين سال متوالي و طبق داده‌‌‌ها به قيمت ثابت ۱۳۹۵ بانک‌‌‌مرکزي، در سال ۱۴۰۰ تقريبا استهلاک سرمايه با رقم سرمايه‌گذاري جديد در اين سال برابر شده است.
روند عمومي سرمايه‌گذاري واقعي در حوزه ماشين‌‌‌آلات و ساختمان طي سال‌هاي ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۱ کاهشي بوده، به نحوي که سرمايه‌گذاري در ساختمان از حدود ۲۵۶هزار ميليارد تومان به قيمت ثابت سال ۱۳۹۰ به ۱۵۲هزار ميليارد تومان در سال ۱۴۰۱ و سرمايه‌گذاري در ماشين‌‌‌آلات نيز از حدود ۲۶۰هزار ميليارد تومان در سال ۱۳۹۰ به ۱۱۵هزار ميليارد تومان در سال ۱۴۰۱ کاهش يافته است. شدت تضعيف سرمايه‌گذاري در حوزه ماشين‌‌‌آلات طي بازه زماني مورد بررسي بيش از تضعيف سرمايه‌گذاري در حوزه ساختمان است. کمترين ميزان سرمايه‌گذاري واقعي در حوزه ماشين‌‌‌آلات و ساختمان مربوط به سال ۱۳۹۸ است که با وجود افزايش ارقام مزبور در سال ۱۳۹۹ همچنان فاصله قابل‌‌‌توجهي بين اين ارقام با سطوح سرمايه‌گذاري در سال ۱۳۹۰ وجود دارد. همچنين ميانگين نرخ رشد سالانه سرمايه‌گذاري واقعي بخش خصوصي طي بازه زماني مذکور منفي 5.3درصد است. بررسي‌‌‌ها همچنين حاکي از کاهش سرمايه‌گذاري در بخش مولد است. بر اين اساس کمترين رقم سرمايه‌گذاري بخش خصوصي در ساختمان مربوط به سال ۱۳۹۷ و حدود 109.2هزار ميليارد تومان بوده که اگرچه طي سه‌سال اخير (۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱) اين رقم بهبود يافته، همچنان کمتر از رقم 168.5هزار ميليارد تومان سال ۱۳۹۰ است. همچنين کمترين رقم سرمايه‌گذاري در حوزه ماشين‌‌‌آلات توسط بخش خصوصي در سال ۱۳۹۸ و حدود ۸۱هزار ميليارد تومان بوده است.
بررسي روند تورم توليدکننده در تابستان
بررسي تورم فصلي نشان مي‌دهد که در فصل تابستان ١٤٠٢، تغييرات شاخص قيمت توليدکننده بخش صنعت نسبت به فصل قبل (تورم فصلي) 7.1درصد بوده که در مقايسه با همين اطلاع در فصل قبل (9.3درصد)، 2.2واحد‌درصد کاهش داشته است. به عبارتي، ميانگين قيمت دريافتي توسط توليدکنندگان محصولات صنعتي به ازاي توليد کالاهاي خود در داخل کشور، در فصل تابستان١٤٠٢ نسبت به فصل قبل، 7.1درصد افزايش دارد. در اين فصل بيشترين تورم فصلي با 20.3درصد مربوط به گروه «ساخت کک و فرآوردههاي حاصل از پالايش نفت» و کمترين تورم فصلي با 9.1درصد مربوط به گروه «ساخت ساير مصنوعات» است. همچنين در اين فصل گروه «ساخت فلزات پايه» با تورم منفي 0.6درصد و گروه «ساخت محصولات رايانه‌‌‌اي، الکترونيکي و نوري» با تورم منفي 0.3درصد مواجه بوده است. بررسي تورم نقطه به نقطه در اين فصل نشان مي‌دهد که در فصل تابستان ١٤٠٢، تغييرات شاخص قيمت توليدکننده بخش صنعت نسبت به فصل مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) 37.6درصد است که در مقايسه با همين اطلاع در فصل قبل (25.6درصد)، 12.0واحد‌درصد افزايش داشته است. به عبارتي، ميانگين قيمت دريافتي توسط توليدکنندگان محصولات صنعتي به ازاي توليد کالاهاي خود در داخل کشور، در فصل تابستان ١٤٠٢ نسبت به فصل مشابه سال قبل، 37.6درصد افزايش دارد. در اين فصل بيشترين تورم نقطه به نقطه با 92.6درصد مربوط به گروه «ساخت ماشين‌‌‌آلات و تجهيزات طبقه‌‌‌بندي‌نشده در جاي ديگر» و کمترين تورم نقطه به نقطه با 16.8درصد مربوط به گروه «ساخت مواد شيميايي و فرآوردههاي شيميايي» است.بررسي تورم سالانه در فصل تابستان1402 حاکي از اين است که تغييرات شاخص قيمت توليدکننده بخش صنعت در چهار فصل منتهي به اين فصل نسبت به دوره مشابه سال قبل، 29.2درصد است که در مقايسه با همين اطلاع در فصل قبل (0.27درصد)، 2.2واحد‌درصد افزايش داشته است. به عبارتي، ميانگين قيمت دريافتي توسط توليدکنندگان محصولات صنعتي به ازاي توليد کالاهاي خود در داخل کشور، در چهار فصل منتهي به تابستان١٤٠٢ نسبت به دوره مشابه سال قبل، 29.2درصد افزايش دارد. در اين فصل بيشترين تورم سالانه با 68.3درصد مربوط به گروه «ساخت ماشين‌‌‌آلات و تجهيزات طبقه‌‌‌بندي‌نشده در جاي ديگر» و کمترين تورم سالانه با 12.3درصد مربوط به گروه «ساخت مواد شيميايي و فرآوردههاي شيميايي» است.
مقايسه تورم تابستان و بهار 1402
مقايسه تغييرات شاخص قيمت توليدکننده بخش صنعت در تابستان 1402 با تغيير اين شاخص در بهار 1402 نشان مي‌دهد، در حالي که تورم توليدکننده در بهار 1402 نسبت به فصل قبلي 9.3درصد افزايش داشته، در تابستان اين تغييرات به 7.1درصد رسيده است. با اين حال تورم نقطه به نقطه توليدکننده در تابستان و همچنين تورم سالانه اين بخش يعني در چهار فصل منتهي به فصل جاري نسبت به دوره مشابه سال قبل (تورم سالانه) در مقايسه با بهار روند افزايشي داشته است. در حالي که تورم نقطه به نقطه توليد در تابستان 1402 نسبت به فصل مشابه سال قبل 37.6درصد افزايش داشته، در بهار 1402، 25.6درصد افزايش را ثبت کرده است. همچنين تورم سالانه بخش صنعت در تابستان در حالي 29.2درصد افزايش يافته که ميزان افزايش در بهار امسال 27درصد بوده است.
تورم نقطه به نقطه بر مدار صعود
بررسي رشته‌فعاليت‌‌‌هاي اقتصادي در بخش صنعت نشان مي‌دهد که اکثر گروه‌‌‌هاي صنعتي تورم نقطه به نقطه بالاي 20درصد را ثبت کرده‌‌‌اند. براين اساس زيربخش‌‌‌هاي اصلي صنعت شامل ساخت محصولات غذايي با تورم 35.2درصد، ساخت انواع آشاميدني با تورم 63.6درصد، ساخت فرآوردههاي توتون و تنباکو با تورم 26.9درصد، ساخت منسوجات با تورم 34.7درصد، ساخت پوشاک با تورم 48.6درصد، ساخت چرم و محصولات وابسته با تورم 26.1درصد، ساخت چوب و فرآوردههاي چوب و چوب‌پنبه به‌جز مبلمان با تورم 37.0درصد، صنعت چاپ و تکثير رسانه‌‌‌هاي ضبط‌شده با تورم 53.7درصد، ساخت کک و فرآوردههاي حاصل از پايش نفت با تورم 34.2درصد، ساخت محصولات دارويي، مواد شيميايي مورد استفاده در داروسازي و محصولات دارويي گياهي با تورم 49.6درصد، ساخت محصولات از لاستيک و پلاستيک با تورم 31.8درصد، ساخت ساير محصولات کاني غيرفلزي با تورم 40.8درصد، ساخت فلزات پايه با تورم 50.9درصد، ساخت محصولات فلزي ساخته‌شده به جز ماشين‌‌‌آلات تجهيزات با تورم 54.5درصد، ساخت محصول رايانه‌‌‌اي، الکترونيکي و نوري با تورم 24.3درصد، ساخت تجهيزات برقي با تورم 60درصد، ساخت ماشين‌‌‌آلات و تجهيزات طبقه‌‌‌بندي‌نشده در جاي ديگر با تورم 92.6درصد، ساخت وسايل نقليه موتور، تريلر و نيم‌تريلر با تورم 44.4درصد، ساخت ساير تجهيزات حمل‌ونقل با تورم 44.6درصد، ساخت مبلمان با تورم 41.6درصد و ساخت ساير مصنوعات با تورم 37.9درصد روبه‌رو بوده‌‌‌اند. آمارها نشان مي‌دهد در اين فصل تنها دو رشته فعاليت تورم نقطه به نقطه زير 20درصد داشته‌‌‌اند که شامل صنعت ساخت کاغذ و محصولات کاغذي با تورم 16.9درصد و ساخت مواد شيميايي و فرآوردههاي شيميايي با تورم 16.8درصد است.
ساخت ماشين‌‌‌آلات و تجهيزات داراي بالاترين تورم سالانه
همچنين بررسي تورم سالانه رشته فعاليت‌‌‌هاي اقتصادي حاکي از اين است که به جز دو رشته‌فعاليت ساخت کک و فرآوردههاي حاصل از پالايش نفت و ساخت مواد شيميايي و فرآوردههاي شيميايي که به ترتيب تورم سالانه 12.7درصدي و 12.3درصدي را ثبت کرده‌‌‌اند، ساير گروه‌‌‌هاي صنعتي تورم سالانه بيش از 20درصدي داشته‌‌‌اند. بالاترين ميزان تورم سالانه در بين رشته‌فعاليت‌‌‌هاي صنعتي مربوط به ساخت ماشين‌‌‌آلات و تجهيزات طبقه‌‌‌بندي‌نشده در جاي ديگر با تورم 68.3درصد، ساخت محصولات دارويي و مواد شيميايي مورد استفاده در داروسازي با تورم 61.6درصد، صنعت چاپ و تکثير رسانه‌‌‌هاي ضبط‌شده با تورم 56.1درصد، ساخت انواع آشاميدني با تورم 59.7درصد، ساخت تجهيزات برقي با تورم 54.9درصد و ساخت محصولات فلزي ساخته‌شده به جز ماشين‌‌‌آلات و تجهيزات با تورم 53.6درصد بوده که تورم سالانه بالاي 50درصد را ثبت کرده‌‌‌اند. بررسي روند تورم فصلي در تابستان 1402همچنين حاکي از اين است که در بين رشته‌فعاليت‌‌‌هاي صنعتي، تنها صنعت ساخت فلزات پايه با تورم منفي 0.6درصد و ساخت محصولات رايانه‌‌‌اي، الکترونيکي و نوري با تورم منفي 0.3درصد، تورم منفي ثبت کرده‌‌‌اند و ساير رشته فعاليت‌‌‌ها با تورم فصلي بين 1.9درصد تا 20.3درصد روبه‌رو بوده‌‌‌اند. رشته فعاليت ساخت کک و فرآوردههاي حاصل از پالايش نفت هم با ثبت تورم 20.3درصدي بالاترين ميزان تورم فصلي را داشته است. نکته قابل‌توجه در مقايسه تورم فصلي گروه‌‌‌هاي مختلف صنعتي در تابستان 1402 حاکي از کاهش تورم فصلي اکثر زيرگروه‌‌‌ها نسبت به فصل قبل يعني بهار 1402 است. به جز دو رشته فعاليت ساخت کک و فرآوردههاي حاصل از پالايش نفت و ساخت مواد شيميايي و فرآوردههاي شيميايي که در بهار 1402 تورم فصلي بالاتري نسبت به تابستان داشته‌‌‌اند، تورم فصلي ساير گروه‌‌‌هاي صنعتي کاهشي بوده است. بررسي شاخص قيمت توليدکننده بخش صنعت و ميزان تغييرات آن از سال 1390 تا تابستان 1402 نشان مي‌دهد، اين شاخص از 52.7 در سال 1390 در روندي افزايشي به 1033.5 در تابستان امسال رسيده است. همچنين در مقايسه با چهارفصل گذشته يعني از تابستان 1401 تا تابستان 1402، تورم نقطه به نقطه بخش صنعت بيشترين ميزان را در تابستان امسال ثبت کرده است.
