«تثبيت اقتصادي»، سياست اصلي بانک مرکزي
تاریخ انتشار : 1403/08/20
حلقه‌هاي وابستگي ايران با آمريکا و اروپا محدود است و روابط اقتصادي آنچناني نداريم؛ بنابراين حضور ترامپ تاثيري بر اقتصاد ندارد.
به گزارش خبرنگار ايبنا؛ محمدرضا فرزين؛ رئيس کل بانک مرکزي در گفت‌وگوي ويژه خبري با تشريح برنامه اين بانک براي مديريت بازار ارز و اصلاح نظام بانکي، به تاثير رئيس جمهوري ترامپ بر اقتصاد ايران اشاره کرد و افزود: انتخاب ترامپ در آمريکا تاثير بزرگي روي بازارهاي جهاني داشته و ما هم مي‌توانيم آثار آن را از دو جنبه بررسي کنيم. در اولين وهله بايد آثار آن بر اقتصاد ايران را در نظر بگيريم. اقتصاد ايران نه تجارتي با آمريکا دارد، نه وابستگي آنچناني به اقتصاد آن و نه اينکه تعاملات مالي داريم.
وي افزود: در مجموع حلقه‌هاي وابستگي اقتصاد ايران با آمريکا و حتي اروپا بسيار محدود است و روابط اقتصادي آنچناني نداريم. کل تجارت ما با اروپا به اندازه يک پنجم تجارت ايران با آمريکا نيست، بنابراين انتخابات آمريکا و رياست جمهوري ترامپ به صورت مستقيم اثر زيادي بر اقتصاد ايران ندارد.
فرزين تاکيد کرد: همانطور که پس از انتخاب ترامپ شاهد بوديم نوسانات بازار ارز بسيار پائين و کمتر از يک درصد بود.
وي با اشاره به اينکه پيروزي ترامپ با توجه به اينکه آمريکا اقتصاد بزرگي دارد بر اقتصاد تمام جهان اثرگذار است، گفت: از نظر اثرات غير مستقيم، اقتصاد آمريکا اقتصاد بزرگي است و بر اقتصاد تمام جهان اثرگذار است.
رئيس کل بانک مرکزي ادامه داد: پس از انتخاب ترامپ برخي از رمزارز‌ها حتي تا ۲۰ درصد هم افزايش قيمت داشت و ارزش يورو نيز کاهش نسبتا زيادي داشت، اما اين در حالي بود که ارز ما کمتر از يک درصد کاهش ارزش داشت که يکي از کمترين واکنش‌ها را نسبت به ساير کشور‌هاي جهان داشته‌ايم.
اقتصاد ما اقتصاد ۸ سال پيش که ترامپ آمده بود؛ نيست
فرزين در ادامه گفت: همزمان با انتخاب ترامپ بازارهاي فلزات، رمزارز‌ها و ساير بازارهاي جهاني ناآرام شد. ترامپ اگر مطابق روش گذشته خود عمل کند و روابط خود با خارج را کاهش دهد، مي‌تواند فرصت‌ها و تهديد‌هايي براي کشور‌هاي دنيا داشته باشد. بخشي از هراس به وجود آمده به دليل اين است که ترامپ در دوره قبلي خود در چارچوب سياست مرکانتيليسم عمل کرد و از سياست‌هاي جهاني‌سازي دوري کرد.
به گفته رئيس کل بانک مرکزي، اعمال محدوديت تجارت با آمريکا و کمتر کردن حضور تجاري در بازارهاي دنيا توسط ترامپ، اثرات زيادي بر اقتصاد اروپا و چين خواهد داشت که براي ما هم تهديد و هم فرصت است، اما اين مهم است که کنش‌گري ايران در قبال سياست‌ها چه باشد.
وي با بيان اينکه بايد تحليل سياسي هم از رفتار ترامپ و نوع برخورد او با مسائل مختلف و تحريم‌هاي ايران در نطر داشته باشيم و سياست‌هاي خود را بر اين اساس در نظر بگيريم، گفت: اقتصاد ما در همان روز اول نشان داد که در برابر چنين اتفاقاتي تاب‌آوري بالايي دارد.
فرزين تاکيد کرد: اقتصاد ايران، اقتصاد ۸ سال پيش نيست که انتخاب ترامپ اثر زيادي بر آن داشته باشد. در حال حاضر تعامل اقتصادي ما با کشور‌هاي منطقه و کشور‌هاي عضو بريکس افزايش پيدا کرده و با عضويت ايران در بريکس سيستم‌هاي مديريت تحريم تقويت شده و از قدرت لازم براي مقابله با شوک خارجي برخوردار هستيم. ارزيابي مي‌کنم اگر بتوانيم کنش‌گري لازم را در برابر تصميمات ترامپ داشته باشيم، حتي فرصت‌هايي نيز براي ما وجود دارد و مي‌توانيم با تهديد‌ها مقابله کنيم.
تاب‌آوري بازارهاي ايران پس از انتخابات آمريکا
فرزين با اشاره به اينکه از قبل براي شروع اين دوران آمادگي کسب کرده‌ايم، اظهار کرد: بيش از دو سال است که عضو بريکس هستيم و بسياري از پيشنهاداتي که در دست اجرا است را خود ما پيشنهاد کرده‌ايم تا در بريکس اجرايي شود. در حال حاضر بخشي از همکاري‌ها با کشور‌هاي عضو بريکس عملياتي شده و استفاده از دلار را در تعاملات خود با بسياري از کشور‌ها حذف کرده‌ايم و ذخاير ارزي مطمئني را نيز داريم.
وي افزود: حضور ترامپ و رويکرد او مي‌تواند باعث شود که همکاري‌ها در بريکس افزايش پيدا کند و کشور‌هاي عضو سعي مي‌کنند که از فرصت تعامل با يکديگر براي جلوگيري از اثرات سياست‌هاي آمريکا استفاده کنند.
رئيس کل بانک مرکزي گفت: بايد ببينيم سياست‌هاي ترامپ چه خواهد بود و بر رفتار کشور‌هاي منطقه و اعضاي بريکس چه تاثيري مي‌گذارد؟ ايران با وجود تحريم‌ها هنوز کشوري با اقتصاد باز است و با بسياري از کشور‌ها تعامل داريم که بسيار کمک کننده است.
فرزين اظهار کرد: خود بنده براي روز‌هاي اول در رابطه با نتيجه انتخابات آمريکا نگراني داشتم، اما روز چهارشنبه که انتخاب ترامپ اعلام شد، نوسانات محدود بود و تاب‌آوري را در بازار‌ها شاهد بوديم. بايد ايجاد هراس در بازار‌ها را در نظر بگيريم و تحت اين شرايط بنظر مي‌رسد اقتصاد ايران اثرپذيري زيادي از نتيجه انتخابات آمريکا نداشته باشد.
پيشرفت خوب سياست تثبيت
فرزين ادامه داد: ما در حوزه ارز در ۲ سال گذشته، سياست تثبيت را اتخاد کرديم و در چهارچوب آن به دنبال اين بوديم تا نوسانات نرخ ارز در بازارهاي مختلف را به حداقل برسانيم و نياز‌هاي تجاري و غيرتجاري ارز را در يک نظام رسمي تامين کنيم.
وي گفت: در دو سال گذشته اين برنامه پيشرفت خوبي داشته و همچنان ادامه پيدا خواهد کرد. يکي از مهم‌ترين سياست‌هاي ما توسعه مرکز مبادله بود، همين امروز حراج ربع سکه را داشتيم و در طول يک هفته گذشته با شروع اين حراج ها، قيمت سکه ۲ميليون و ۳۰۰ هزار تومان کاهش يافته است.
رئيس کل بانک مرکزي با اشاره به اينکه از ابزار‌هاي مختلف در بازار ارز و طلا استفاده خواهيم کرد، افزود: تلاش مي‌کنيم در آينده با همکاري بورس کالا يک قاعده‌مندي در حوزه بازارهاي ثانويه طلا هم ايجاد کنيم.
فرزين تصريح کرد: ما الان نرخ ترجيحي ۲۸۵۰۰ داريم که به کالا‌هاي اساسي تخصيص مي‌دهيم و از ابتداي سال تا کنون نزديک به ۱۰ ميليارد دلار ارز ترجيحي به دارو و کالا‌هاي اساسي تخصيص داده ايم و بخش ديگر با ارز نيما و نرخ حدود ۵۰ هزارتومان تامين مي‌شود که شامل ۵۰ درصد نياز ارزي کشور است.
بازار ارز توافقي به‌جاي بازار غيررسمي علامت‌دهي مي‌کند
وي گفت: يک سال و نيم است بر بازار ارز توافقي کار مي‌کنيم، نيما يک سامانه است ولي ارز توافقي بازار ارز تجاري است که تلاش مي‌کنيم به اين سمت برويم تا کل ارز صادرات و واردات کالا‌ها عرضه و تقاضا شود و در قالب حراج نرخ شکل بگيرد و اين نرخ، نرخ حاکم در بازار اين باشد و علامت دهي بکند.
فرزين مطرح کرد: در بازار کالا، نرخ سامانه نيماي ما بيشتر علامت دهي مي‌کند، اما اميد داريم بازار ارز توافقي به زودي علامت دهي کند، نرخ بازار غيررسمي تحت تاثير مبادلات قاچاق است ولي بازار ارز توافقي تحت تاثير تجارت داخلي کشور خواهد بود و ما هم به عنوان عرضه کننده در اين بازار به عرضه ارز مي‌پردازيم، ما بازار ارز توافقي را راه اندازي خواهيم کرد که به‌جاي بازار ارز غيرسمي علامت دهي خواهد کرد و نرخ را در آنجا کاهش خواهد داد.
رئيس کل بانک مرکزي اشاره کرد: سالانه حدود ۷۰ ميليارد دلار تجارت داريم و صادرات غيرنفتي مان ۱۵ درصد رشد کرده و بازار بزرگي خواهد بود و به دنبال اين هستيم که نرخ بازار ارز تجاري مان متاثر از متغير‌هاي بنيادي‌مان شکل بگيرد و تحت تاثير فرار سرمايه و قاچاق نباشد.
وي ادامه داد: امسال براي ۱۵ ميليارد دلار تامين مالي خارجي خودمان را آماده کرده بوديم. تفاهمنامه ۲ ميليارد دلاري با صندوق توسعه ملي امضا مي‌کنيم و بازار اوراق ارزي را توسعه خواهيم داد. در گذشته اوراق ارزي در بازارهاي خارج از کشور به فروش مي‌رفت. سال گذشته يکي دو مورد را در مرکز مبادله عرضه کرديم و امسال هم اين روش را ادامه خواهيم داد، شرکت‌هاي بسيار زيادي آمده اند و تقاضاي تامين مالي ارزي کرده اند و اوراق آنها را در اين بازار به فروش مي‌رسانيم.
فرزين اظهار داشت: ما چون تحريم هستيم بايد نوع ذخايرمان متفاوت مي‌شد و در دوسال گذشته ذخاير طلاي خود را افزايش داديم و دارايي‌هاي ارزي خود را به طلا تبديل کرديم و بيشتر به دنبال اين بوديم تا منابع مطمئن ارزي را داشته باشيم،در نهايت نيز در حوزه ذخاير از اطمينان لازم برخوردار شديم.
پيش‌بيني تورم ۳۰ درصدي تا پايان سال ۱۴۰۳
فرزين با بيان اينکه ما در ساير کشور‌ها منابع ارزي داريم که برخي از آنها بلوکه شده بود، گفت: خوشبختانه با تلاش‌هايي توانستيم منابع بلوکه شده را آزاد کنيم. سال گذشته در بانک مرکزي ۶۵ ميليارد دلار ارز فروخته ايم و طبق پيش بيني اين عدد براي امسال به بالاي ۷۰ ميليارد دلار خواهد رسيد.
وي افزود: ما عضو صندوق بين المللي پول و رئيس يک گروه ۶ نفره هستيم که مجموع سهام گروه ۲.۵ درصد و سهم ايران ۰/۷۵ درصد است و ۵.۵ ميليارد دلار سرمايه ايران است. در سال گذشته صندوق در اجلاس تصويب کرد که تمامي کشور‌ها ۵۰ درصد سرمايه خود را افزايش دهند که ۷۵ درصد آن از طريق ارز محلي و ۲۵ درصد با ديگر ارز‌ها مانند دلار يا يورو است. انتقال منابع ارزي ايران از ساير کشور‌ها به صندوق بين المللي پول منجر به اين مي‌شود که سرمايه ايران در اين صندوق به ۷ ميليارد دلار افزايش پيدا کند.
رئيس کل بانک مرکزي درباره تورم تاکيد کرد: ميزان تورم در ۵ سال اخير افزايش پيدا کرده به طوري که حتي به کانال ۵۰ و ۴۰ درصد نيز رسيده بود براي همين ما سياست تثبيت را اتخاذ کرديم تا سطح تورم را پايين بياوريم، از ارديبهشت سال گذشته تاکنون هر ماه ميزان تورم در اقتصاد کشور کاهش پيدا کرده است.
وي افزود: در مهر ماه تورم نقطه به نقطه ۳۴.۵ درصد کاهش پيدا کرده و اين عدد در دوره‌اي به بالاي ۵۷ درصد نيز رسيده بود. تورم ساليانه هم اکنون به ۳۸ درصد رسيده و به علت اينکه تورم نقطه به نقطه پايين‌تر است تورم ساليانه نيز کاهش پيدا مي‌کند و اميدواريم تا پايان سال تورم نقطه به نقطه تا ۳۰ درصد کاهش پيدا کند.
فرزين اظهار کرد: تورم توليدکننده در مهرماه به ۲۴.۵ درصد رسيد زماني که تورم توليدکننده کمتر از مصرف کننده است؛ بنابراين احتمال کاهش تورم مصرف کننده نيز وجود دارد. يکي از دلايلي که کاهش تورم توليدکننده تثبيت نرخ ارز است البته تثبيت به معناي ميخکوب کردن نيست.
هدفگذاري ۲۵درصدي براي نرخ رشد نقدينگي
رئيس کل بانک مرکزي با اشاره به اينکه نقدينگي يکي از متغير‌هايي است که روي تورم اثر دارد، بيان کرد: تا پايان سال گذشته توانستيم نرخ رشد نقدينگي را به ۲۴.۳ درصد برسانيم و امسال نيز در کانال ۲۵ درصد برنامه ريزي کرده ايم؛ البته نرخ رشد نقدينگي در دو ماه گذشته کمي افزايش پيدا کرده است که علت آن تنگنا‌هايي است که در نقدينگي ايجاد شده است.
وي افزود: ما براي حل تنگنا‌هاي نقدينگي اقداماتي انجام داده ايم. بانک مرکزي براي کنترل نقدينگي ترازنامه بانک‌ها را کنترل مي‌کند و بانک‌ها نمي‌توانند از مقداري معين بيشتر تسهيلات دهند؛ اما در ۷ ماهه امسال هزار و ۲۰۰ همت نقدينگي ايجاد کرده‌ايم که بخش زيادي به اوراق دولت و وام ازدواج تعلق گرفته؛ اما سهم توليدکننده کاهش پيدا کرده براي همين امروزه شاهد تنگنا‌هاي توليد هستيم به همين منظور بايد با سياست‌هايي اتخاذ کنيم که به تامين مالي توليد کمک کنند.
فرزين گفت: اوراق گام يکي از ابزار‌هايي است که به تامين مالي توليد کمک مي‌کند و امسال مشکلات اين اوراق را با بورس برطرف کرديم به طوري که مي‌توانيم تا ۱۰۰ همت به بنگاه‌ها اوراق دهيم و با برخي بنگاه‌ها مانند دارو، پتروشيمي، خودرو و. زنجيره اين اوراق را تکميل کرده ايم.
وي افزود: افزايش LC داخلي يکي ديگر از کار‌هايي است که به تامين مالي بنگاه‌ها کمک مي‌کند و طبق برنامه ريزي قرار است بانک‌ها تا ۸۰۰ همت ظرفيت افزايش LC داشته باشند.
فرزين بيان کرد: فکتورينگ نيز يکي ديگر از ابزار‌هايي است که براي کمک به تامين مالي طراحي و آيين نامه آن را نيز به بانک‌ها ابلاغ کرده ايم. سال گذشته گواهي سپرده خاص را ايجاد کرديم که نرخ آن ۳۰ درصد بود؛ ولي امسال بايد به ۲۵ درصد کاهش پيدا کند البته با توجه به قرارداد، نرخ اين گواهي تعيين مي‌شود.
رويه جديد براي بهره‌مندي بهتر بنگاه‌ها از تسهيلات بانکي
وي در ادامه به طرح جديد بانک مرکزي در حمايت از واحد‌هاي صنعتي کشور اشاره و خاطرنشان کرد: يکي از موضوعاتي که در دستور کار بانک مرکزي در قالب قانون رفع موانع توليد قرار گرفته، تامين سرمايه در گردش واحد‌هاي توليدي با روش‌هاي جديد است؛ لذا با همکاري وزارتخانه‌هاي صمت، جهادکشاورزي، بهداشت، بانک‌هاي توسعه‌اي و ساير دستگاه‌هاي تخصصي موضوع سرمايه در گردش واحد‌هاي صنعتي دنبال خواهد شد.
فرزين اذعان داشت: در راستاي طرح ياد شده به عنوان مثال وزارت صمت واحد‌هاي توليدي که نياز به سرمايه در گردش دارند، به بانک مرکزي معرفي مي‌کند و ما براي آنها حد اعتباري بوجود مي‌آوريم؛ بدين جهت بنگاه‌ها و واحد‌هاي توليدي هم از تسهيلات بانکي و هم حد اعتباري که براي آنها در نظر گرفته خواهد شد، بهره‌مند مي‌شوند.
وي با بيان اينکه بخش زيادي از منابع بانکي به سمت سرمايه در گردش بنگاه‌ها مي‌رفت و بودجه‌اي براي طرح‌هاي ايجادي نمي‌ماند، تاکيدکرد: با رويه جديدي که تعريف شده، فشار از روي بانک‌ها کاسته خواهد شد و اعتبار مالي براي سرمايه در گردش بنگاه‌ها و طرح‌هاي ايجادي، تامين خواهد شد.
رئيس کل بانک مرکزي در ادامه به اصلاح نظام بانکي پرداخت و گفت: يکي از چالش‌هاي جدي در اين حوزه ناترازي بانکي است از اينرو فرايند اصلاح نظام بانکي آغاز شده، اما هنوز خودمان راضي نيستيم؛ براي ۸ بانک اصلاحات صورت گرفته و در حال پيش بردن اين امر هستيم. مبحث ديگري که فرزين به آن اشاره کرد، بريکس و سازوکار همکاري بانک مرکزي با آن بود.
وي در خصوص بريکس گفت: ما در حوزه بين‌الملل برنامه‌ريزي طراحي کرديم تا با کشور‌هايي که طرف تجاري ما هستند به توسعه مراودات پولي برسيم. چون در شرايط تحريم هستيم بايد از يک الگو و ابزار‌هاي ويژه استفاده کنيم. اولين موضوع اين است که چون در چرخه دلار، تحريم هستيم بايد دلار را حذف کنيم و معاملات خود را با ارز محلي انجام دهيم.
فرزين افزود: چندين ابزار در اين خصوص قابل استفاده است که اولين ابزار، پيمان پولي است. دومين ابزار ما اتصال کارت‌هاي بانکي مثل کارت شتاب با کارت‌هاي کشور‌هاي طرف تجاري ماست و سومين ابزار ما نيز حذف سوئيفت است.
پيام رسان جايگزين سوئيفت در دستور کار است
رئيس کل بانک مرکزي ادامه داد: ما ديگر در شبکه سوئيفت با کشور‌هاي طرف تجارت، اطلاعات بانکي را مبادله نمي‌کنيم و پيام رسان بانکي ما کاملا متفاوت است. اين پيام رسان نيز هم اکنون با ۱۱ کشور هماهنگ شده و هم اکنون به هر کشوري که تجارت تبادل مالي داريم مي‌گوييم از سوئيفت خارج شود و به اين پيام رسان متصل شود. ما به همين طريق و همچنين پيمان‌هاي پولي و اتاق‌هاي پاياپاي با روسيه و چند کشور ديگر تبادل تجاري خواهيم داشت.
وي در خصوص ارز ديجيتال نيز گفت: اکثر بانک‌هاي مرکزي در کشور‌هاي دنيا به اين سمت مي‌روند که با ارز‌هاي ديجيتال خود با هم مبادله کنند. ما در اين خصوص هم الگو‌هاي موفق و خوبي داريم که سال گذشته در جزيره کيش افتتاح و راه اندازي شد که اميدوارم به نتايج موفق تري برسد.
فرزين در خصوص صندوق‌هاي قرض الحسنه نيز گفت: سال گذشته به بحث صندوق‌هاي قرض الحسنه ورود کرديم و هم اکنون تقريباً تمام صندوق قرض الحسنه کشور شناسايي شدند که بر اساس اطلاعات ۳۵۰۰ صندوق در کل کشور داريم. از اين تعداد اطلاعات ۱۸۶۰ صندوق در سيستم بانکي موجود است و ۹۰۰ صندوق غير فعال است و حساب ۷۵۰ صندوق ديگر نيز به اسم اعضاي هيئت امنا در مساجد و ... ثبت شده است.
رئيس کل بانک مرکزي اظهار داشت: اين صندوق‌ها به خوبي تفکيک ودسته‌بندي شدند به‌طوري که صندوق‌هاي کوچک کمتر از ۴ ميليارد سطح تبادلات دارند و صندوق‌هاي بزرگ نيز بايد بالاي ۶۰ ميليارد تومان تبادل و گردش داشته باشند.
فرزين گفت: قصد ما اين نيست که صندوق‌هاي قرض الحسنه را محدود کنيم و تعداد آنها را کاهش دهيم بلکه در نظر داريم فعاليت شان در کشور را توسعه داده و تسهيل کنيم. در خصوص اقدامات نظارتي صندوق‌ها هم به جز چند صندوق بزرگ که در شبکه بانکي هستند، مابقي برون سپاري خواهند شد.
