چهار مزيت عمليات بازار باز
تاریخ انتشار : 1398/03/07
به گزارش ايبِنا، پرويز خسروشاهي در يادداشتي با عنوان «درباره عمليات بازار باز» با برشمردن چهار مزيت بازار باز نوشت: عمليات بازار باز با تصميم بانک مرکزي اتفاق مي افتد و بانک مرکزي کنترل کاملي روي حجم اين عمليات دارد؛ عمليات بازار باز انعطاف پذير و دقيق است، پس مي تواند در هر حجمي مورد استفاده بانک مرکزي قرار بگيرد؛ عمليات بازار باز به راحتي مي تواند معکوس شود. بنابراين اگر در عمليات بازار باز اشتباه محاسبه يا عمل نامطلوبي پيش آمده باشد به سرعت مي توان آن را معکوس و تصحيح کرد و عمليات بازار باز به سرعت مي تواند به مورد اجرا گذاشته شود، چون با تاخيرهاي اداري و اجرايي برخورد ندارد.
متن کامل يادداشت وي به شرح زير است:
عمليات بازار باز به معني خريد و فروش اوراق بدهي توسط بانک هاي مرکزي در بازار باز يا بازار آزاد است. بانک هاي مرکزي با انجام عمليات بازار باز، پايه پولي و به تبع آن عرضه پول را کم و زياد مي کنند تا انواع نرخ هاي بهره را در جهت مطلوب و مورد هدف خويش تغيير دهند.
بانک هاي مرکزي با خريد اوراق بدهي، پايه پولي و به تبع آن عرضه پول را افزايش مي دهند و از اين طريق نرخ هاي بهره کوتاه مدت به خصوص نرخ بهره بين بانکي را کاهش مي دهند. به همين ترتيب با فروش اوراق بدهي توسط بانک مرکزي، پايه پولي و به تبع آن عرضه پول کاهش پيدا مي کند و از اين طريق نرخ هاي بهره کوتاه مدت به ويژه نرخ بهره بين بانکي افزايش مي يابد.
عمليات بازار باز در سال ۱۹۲۲ در نظام پولي ايالات متحده و به طور کاملا تصادفي کشف شد که بزرگترين تحول در سيستم بانکداري مرکزي اين کشور بود چون سيستم فدرال رزرو را از يک نهاد منفعل (passive) به يک نهاد فعال (active) در امر سياست گذاري پولي تبديل کرد.
ايالات متحده بعد از جنگ جهاني اول، از رکود اقتصادي سختي رنج مي برد. بنابراين بانک هاي فدرال رزرو منطقه اي نگران آن بودند که نتوانند هزينه هاي خود را پوشش دهند. از اينرو براي بهبود موقعيت درآمدي خويش در نيمه اول سال ۱۹۲۲ اقدام به خريد اوراق بدهي دولتي کردند. منابع دريافتي از بانک هاي فدرال رزرو منطقه اي توسط فروشندگان اوراق مذکور در بانک هاي تجاري سپرده گذار شد و سبب متورم شدن ذخاير اين بانک ها در سراسر ايالات متحده شد. مقامات سيستم فدرال رزرو خيلي زود متوجه شدند که خريد اوراق بدهي دولتي توسط آنها، بر شرايط اعطاي اعتبار در سراسر کشور تاثير گذاشته و وام دهي را تسهيل کرده است. بدين ترتيب عمليات بازار باز به عنوان ابزار اصلي اعمال سياست پولي توسط فدرال رزرو متولد شد.
دغدغه بانک هاي مرکزي در حالت متعارف هدايت تورم، رشد اقتصادي و نرخ ارز در جهت مطلوب و مورد هدف بانک مرکزي است. نرخ هاي بهره کوتاه مدت به خصوص نرخ بهره بين بانکي مهم ترين کانال انتقال خواسته هاي سياستي بانک هاي مرکزي به اقتصاد است. بانک هاي مرکزي از چهار طريق متعارف بر نرخ هاي بهره کوتاه مدت تاثير مي گذارند که مهم ترين و کارآمدترين و رايج ترين آنها عمليات بازار باز است.
بانک هاي مرکزي وقتي بر اساس تحليل خود از شرايط اقتصاد سعي دارند تورم را کنترل يا رشد اقتصادي را تحريک کنند، براي اين منظور نخست هدفي را براي نرخ بهره بين بانکي که تصور مي رود با آن به هدف مورد نظر خود درباره تورم يا رشد اقتصادي دست مي يابند در کميته يا شوراي ذيربط در بانک مرکزي تصويب مي کنند و سپس آن را به واحد اجرايي عمليات بازار باز ابلاغ کرده و سعي مي کنند با خريد يا فروش اوراق قرضه نرخ بهره بين بانکي را به مقداري که مورد تصويب کميته يا شوراي عمليات بازار باز بانک مرکزي است نزديک کنند تا بقيه نرخ هاي بهره جاري در اقتصاد نيز به تبعيت از آن در جهت مورد نظر بانک مرکزي تغيير يابند. عمليات بازار باز نسبت به ساير ابزارهاي سياست پولي چهار مزيت مهم دارد:
۱) عمليات بازار باز با تصميم بانک مرکزي اتفاق مي افتد و بانک مرکزي کنترل کاملي روي حجم اين عمليات دارد.
۲) عمليات بازار باز انعطاف پذير و دقيق است، پس مي تواند در هر حجمي مورد استفاده بانک مرکزي قرار بگيرد.
۳) عمليات بازار باز به راحتي مي تواند معکوس شود. بنابراين اگر در عمليات بازار باز اشتباه محاسبه يا عمل نامطلوبي پيش آمده باشد به سرعت مي توان آن را معکوس و تصحيح کرد.
۴) عمليات بازار باز به سرعت مي تواند به مورد اجرا گذاشته شود چون با تاخيرهاي اداري و اجرايي برخورد ندارد.
بانک مرکزي آمريکا موسوم به فدرال رزرو، عمليات بازار باز را با استفاده از اوراق قرضه خزانه داري ايالات متحده (TB) انجام مي دهد زيرا نقدشوندگي و حجم معاملات اين نوع از اوراق بدهي بسيار بالاست و لذا ظرفيت جذب حجم وسيع معاملات مورد نياز فدرال رزرو را دارد بدون اينکه به نوسان هاي زائد و بيش از اندازه در قيمت اوراق بدهي که مي تواند باعث اختلال در بازار شود بيانجامد.
تعيين هدف براي نرخ بهره بين بانکي (federal funds rate) در اين کشور با کميته بازار باز فدرال رزرو و امور اجرايي عمليات بازار باز يعني وظيفه خريد و فروش اوراق بدهي نيز بر عهده ميز معاملات بانک فدرال رزرو نيويورک است. جلسه کميته بازار باز فدرال رزرو، ۸ بار در سال تشکيل مي شود و درباره کيفيت هدايت عمليات بازار باز تصميم گيري مي کند. اين کميته مرکب از هفت عضو هيات رييسه فدرال رزرو، مدير عامل بانک فدرال رزرو نيويورک و مديران عامل چهار بانک فدرال رزرو منطقه اي ديگر است. بخشنامه هاي مربوط به عمليات بازار باز خطاب به ميز خريد و فروش اوراق بهادار بانک فدرال رزرو نيويورک توسط اين کميته صادر مي شود.
مشابه فدرال رزرو آمريکا، سيستم اروپائي بانک هاي مرکزي که از آن تحت عنوان بانک مرکزي اروپا ياد مي‌شود نيز سياست پولي خود را از طريق تعيين نرخ تامين مالي که در واقع هدفي براي نرخ نقدي شبانه (نرخ بهره بين بانکي) است، انجام مي دهد. همانند نرخ بهره بين بانکي در آمريکا، نرخ نقدي شبانه، نرخ بهره وام هاي بين بانکي بسيار کوتاه مدت است. برخلاف فدرال رزرو که عمليات بازار باز را در يک مکان واحد در بانک فدرال رزرو نيويورک انجام مي دهد بانک مرکزي اروپا، عمليات بازار باز خود را به هريک از بانک هاي مرکزي ملي عضو واگذار کرده و به صورت غيرمتمرکز انجام مي دهد.
قائم مقام بيمه مرکزي در يادداشتي چهار مزيت اجراي عمليات بازار باز را تشريح و نوشته است: عمليات بازار باز انعطاف پذير و دقيق است، پس مي‌تواند در هر حجمي مورد استفاده بانک مرکزي قرار بگيرد.
