افزايش سياليت نقدينگي

تاریخ انتشار : 1399/05/15

تداوم افزايش سياليت نقدينگي و کاهش ماندگاري سپرده‌هاي بانکي از ويژگي‌هاي برجسته تحولات بخش پولي در بهار سال جاري است.

بر اساس آخرين آمار منتشر شده توسط بانک مرکزي در مردادماه، نقدينگي از ۱۹۷۹۹.۱ تريليون ريال در خرداد ماه ۹۸ به ۲۶۵۷۱.۷ تريليون ريال در پايان خرداد ۹۹ رسيد و رشد ۳۴.۲ درصدي را تجربه کرد، که ۹.۱ واحد درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزايش يافت. رشد بالاي نقدينگي علي­رغم کاهش ۰.۱ درصدي ضريب فزاينده نقدينگي (در اين مدت ضريب فزاينده نقدينگي نيز از ۷.۰۱ به ۶.۹۳ کاهش يافت) را بايد ناشي از رشد بالاي پايه پولي دانست.

بر همين اساس در خرداد ماه ۱۳۹۹، پايه پولي کشور به ۳۸۳۳.۵ تريليون ريال رسيد که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد بي‌سابقه معادل ۳۹.۷ درصد داشت. خالص دارايي ­هاي خارجي بانک مرکزي با سهم معادل ۴۹.۵ واحد درصد عامل مسلط فزاينده پايه پولي بود. عوامل خالص بدهي بخش دولتي به بانک مرکزي، بدهي بانک ­ها به بانک مرکزي و ساير اقلام به ترتيب با سهم  ۰.۷-، ۷.۷-  و ۱.۳- واحد درصد از عوامل کاهنده­ در رشد پايه پولي بودند.

جدول شماره ۱: متغيرهاي مهم پولي و بانکي

	مانده (تريليون ريال)				رشد (درصد)
	۱۳۹۷	خرداد ۱۳۹۸	۱۳۹۸	خرداد ۱۳۹۹	خرداد ۹۹ به خرداد ۹۸	خرداد ۹۸ به اسفند ۹۷	خرداد ۹۹ به اسفند ۹۸
اسکناس و مسکوک در دست اشخاص	۵۴۷.۵	۵۰۲.۲	۶۱۱.۴	۵۷۸	۱۵.۱%	۸.۳%-	۵.۵%-
پول	۲۸۵۲.۳	۳۱۰۸.۷	۴۲۷۳	۵۰۲۰.۵	۶۱.۵%	۹.۰%	۱۷.۵%
شبه پول	۱۵۹۷۶.۶	۱۶۶۹۰.۴	۲۰۴۴۸.۵	۲۱۵۵۱.۲	۲۹.۱%	۴.۵%	۵.۴%
نقدينگي	۱۸۸۲۸.۹	۱۹۷۹۹.۱	۲۴۷۲۱.۵	۲۶۵۷۱.۷	۳۴.۲%	۵.۲%	۷.۵%
پايه پولي	۲۶۵۶.۹	۲۷۴۴.۳	۳۵۲۸.۵	۳۸۳۳.۵	۳۹.۷%	۳.۳%	۸.۶%
ضريب فزاينده نقدينگي	۷.۰۹	۷.۲۱	۷.۰۱	۶.۹۳	۳.۹%-	۱.۸%	۱.۱%-

منبع: بانک مرکزي

بررسي تحولات پايه پولي

آنچه در بررسي دقيق تر اجزاي پايه پولي از سمت منابع به دست مي‌آيد در تحليل نقطه به نقطه و سه ماهه ابتدايي سال ۹۹ متفاوت است. به اين گونه که در يک سال منتهي به خرداد ۹۹ دليل اصلي افزايش پايه پولي، افزايش خالص دارايي ­هاي خارجي بانک مرکزي بوده که ناشي از خريد ارز از بازار نيما و خريد ارز صندوق توسعه ملي توسط بانک مرکزي بوده است. اما در مورد اقلام کاهنده پايه پولي، خالص اقلام ساير دارايي ­هاي بانک مرکزي که بنابر اطلاعيه‌هاي قبلي بانک مرکزي در سال ۱۳۹۸ به واسطه پيش ­پرداخت ماليات و سهم دولت از سود ويژه سال ۹۷ بانک مرکزي رشد کرده بود، پس از حل اختلاف نظر بين بانک مرکزي و دولت در مورد اين رقم، تعيين تکليف شده و از سرفصل خالص ساير اقلام خارج شده که منجر به کاهش اين قلم شد.

در بررسي نقطه به نقطه نيز خالص بدهي­ بخش دولتي به بانک مرکزي کاهش يافته، که اين امر به دليل افزايش سپرده‌هاي دولت نزد بانک مرکزي صورت پذيرفته است. بدهي بانک ­ها به بانک مرکزي براي نخستين بار در سال ­هاي اخير به‌عنوان عاملي در جهت کاهش رشد پايه پولي موثر بوده است. بررسي­ بيشتر نشان مي­ دهد که کاهش بدهي بانک ­ها به بانک مرکزي تنها در گروه بانک‌هاي غيردولتي رخ داده است و گروه بانک ­هاي تجاري دولتي و تخصصي با افزايش بدهي به بانک مرکزي مواجه بوده­اند. کاهش بدهي بانک‌ها، عمدتا به دليل سياست‌هاي سخت‌گيرانه و تشديد نظارت بانک مرکزي بر بانک‌ها، با بهره‌گيري از اختيارات اعطايي توسط شوراي عالي هماهنگي اقتصادي بدست آمده است.

جدول شماره ۲: اجزاي پايه پولي

	مانده				رشد			سهم از رشد
	(هزار ميليارد ريال)				(درصد)			(واحد درصد)
	۱۳۹۷	خرداد ۱۳۹۸	۱۳۹۸	خرداد ۱۳۹۹	خرداد ۹۹ به خرداد ۹۸	خرداد ۹۸ به اسفند ۹۷	خرداد ۹۹ به اسفند ۹۸	خرداد ۹۹ به خرداد ۹۸	خرداد ۹۸ به اسفند ۹۷	خرداد ۹۹ به اسفند ۹۸
پايه پولي	۲۶۵۶.۹	۲۷۴۴.۳	۳۵۲۸.۵	۳۸۳۳.۵	۳۹.۷%	۳.۳%	۸.۶%	۳۹.۷%	۳.۳%	۸.۶%
خالص دارايي‌هاي خارجي	۲۴۱۶.۵	۲۳۱۰.۴	۳۴۷۵.۷	۳۶۶۹.۱	۵۸.۸%	-۴.۴%	۵.۶%	۴۹.۵%	-۴.۰%	۵.۵%
خالص بدهي بخش دولتي	۲۹۲.۰	۴۱۴.۸	۱۵۶.۳	۳۹۴.۳	-۴.۹%	۴۲.۱%	۱۵۲.۳%	-۰.۷%	۴.۶%	۶.۷%
بدهي بانکي	۱۳۸۱.۷	۱۳۴۵.۵	۱۱۰۶.۹	۱۱۳۲.۹	-۱۵.۸%	-۲.۶%	۲.۳%	-۷.۷%	-۱.۴%	۰.۷%
خالص ساير ارقام	-۱۴۳۳.۳	-۱۳۲۶.۴	-۱۲۱۰.۴	-۱۳۶۲.۸	۲.۷%	-۷.۵%	۱۲.۶%	-۱.۳%	۴.۰%	-۴.۳%

بررسي تحولات نقدينگي

نکته قابل توجه در روند رو به رشد نقدينگي اين است که اگرچه بيش از ۸۰ درصد نقدينگي رايج در جامعه به صورت شبه پول است، اما به تدريج از سهم شبه پول در نقدينگي کاسته شده و به سهم پول افزوده شده است.  پول خود شامل دو بخش اسکناس و مسکوک و سپرده ­هاي ديداري است که در دوره مورد نظر سهم سپرده­ هاي ديداري از نقدينگي افزايش و اسکناس و مسکوک کاهش يافته است. در همين راستا و با کاهش نرخ سود بانکي در يک سال منتهي به خرداد ۹۹، سياليت نقدينگي افزايش يافته که باعث شده سهم سپرده ­هاي ديداري از نقدينگي با ۱.۹ واحد درصد افزايش نسبت به پايان سال قبل به ۱۶.۷ درصد افزايش يابد. در مقابل، سهم سپرده­ هاي بلندمدت از نقدينگي با ۱.۴ واحد درصد کاهش نسبت به اسفند ماه ۱۳۹۸ به ۴۵.۱ درصد رسيد.

اما بررسي اجزاي شبه پول نيز نکته قابل توجهي را نمايان مي­سازد. اينکه سهم سپرده ­هاي کوتاه­ مدت از آبان ماه ۹۸ و همزمان با اصلاح قيمت بنزين و تحولات مرتبط با آن روند افزايشي به خود گرفته است که نشان­دهنده افزايش ميزان نقدينه‌خواهي در بين آحاد اقتصادي است. روند رو به رشد بازار سرمايه و ورود حجم قابل توجهي از نقدينگي جديد به اين بازار در اواخر سال ۹۸ به خوبي مويد اين موضوع است. در مجموع ميزان و روند رشد نقدينگي و پايش ترکيب آن در دوره­ هاي مختلف، ميزان سياليت و انتظارات تورم­ زا بودن حجم نقدينگي در دوره‌هاي آتي را مشخص مي ­سازد.

* منبع: ايبِنا

مهديه زمردي (کارشناس اقتصادي)