توزيع عادلانه بودجه از طريق «آمايش سرزميني» در دستور کار دولت سيزدهم
تاریخ انتشار : 1400/06/23
تهران- ايرنا- با آماده شدن سند «آمايش سرزميني» و به‌ويژه با توجه به رويکرد دولت سيزدهم، انتظار مي‌رود بودجه سال ۱۴۰۱ بر مبناي سند ياد شده تدوين و بدين‌ترتيب زمينه براي تحقق عدالت بودجه‌اي و برخورداري بيشتر مناطق محروم از مزاياي برنامه‌ريزي منطقه‌اي فراهم شود.
به گزارش روز سه‌شنبه ايرنا، آيت الله «سيد ابراهيم رييسي» چندي پيش در نشست شوراي اداري استان خراسان جنوبي تصريح‌کرد: توزيع منابع بايد در کشور به صورت عادلانه انجام شود و بهترين راه براي توزيع عادلانه منابع اين است که بودجه‌ريزي براساس آمايش سرزميني صورت گيرد.
تنها راه دست يابي به عدالت بودجه‌اي مبنا قرار دادن سند آمايش سرزميني و توزيع اعتبارات بر اساس خصوصيات و ويژگي‌هاي سرزميني و منطقه اي در استان‌هاي مختلف کشور است.
ايران کشوري است با تنوع، جغرافيايي و فرهنگي بسيار زياد و به همان اندازه نيز از نظر ظرفيت‌هاي اقتصادي متنوع است. پرسش‌هايي که سال‌هاست ذهن صاحبنظران اقتصادي و اجتماعي را به خود درگير کرده اين است که آيا اين تنوع در برنامه‌هاي مختلف توسعه و به‌ويژه بودجه‌ريزي‌هاي ساليانه جايگاهي داشته است؟ چرا پس از تجربه بيش از هفت دهه اجراي برنامه‌هاي مختلف توسعه، نابرابري زيادي در توسعه منطقه‌اي به چشم مي‌خورد؟ چرا بين استان‌هايي که در صدر رتبه بندي توسعه قرار دارند با استان‌هايي که در قعر هستند تفاوت بسيار بسيار زياد است؟
جواب اين سؤال‌ها تقريباً ساده است؛ برنامه ريزي و توزيع بودجه بر اساس ظرفيت، توانمندي و به‌ويژه نيازمندي‌هاي منطقه‌اي نبوده است. در اين سال‌ها در مناطقي کارخانه ايجاد شده که نبايد مي‌شد و سدها را بر رودخانه‌هايي بنا کردند که نبايد مي‌کردند. درجاهايي که بايد جاده و ريل کشيده مي‌شد، نشد. راه حل و چاره کار نيز به همان اندازه ساده است؛ برنامه‌ريزي و توزيع بودجه بر اساس سند آمايش سرزميني.
مطالعات تدوين سند ملي آمايش سرزمين توسط مرکز توسعه و آينده نگري سازمان برنامه و بودجه کشور در حدود سه سال انجام شد و در اسفندماه سال ۹۹ به تصويب شوراي عالي آمايش سرزمين رسيد.
البته نبايد فراموش کرد که در برنامه‌هاي توسعه همواره موضوع توسعه منطقه‌اي مد نظر بوده، اما در عمل توسعه منطقه‌اي هنگام اجراي برنامه‌ها و به‌ويژه در بودجه‌هاي ساليانه و تخصيص اعتبار در کشاکش‌هاي سياسي بين نمايندگان مجلس و دولت‌ها فراموش مي‌شود. هر کسي مي‌خواهد براي جلب رضايت حوزه نمايندگي خود بودجه بيشتري در قالب طرح‌هاي مختلف جذب کند.
نتيجه اين کشاکش‌ها، تعريف و اجراي پروژه‌هايي است که هيچ تناسبي با ظرفيت‌ها و نيازهاي منطقه‌اي ندارد. در نهايت، تجربه‌اي ناموزون از توسعه رخ خواهد داد که پيامدهايي جز تشديد فقر و مهاجرت و به دنبال آن گسترش انواع مسائل و آسيب‌هاي اجتماعي، زيست محيطي و غيره در بر نخواهد داشت.
در اين مورد «آلبرت بغزيان»، استاد دانشگاه و اقتصاد دان به خبرنگار اقتصادي ايرنا گفت: چندين دهه است که موضوع آمايش سرزمين مطرح شده و هميشه گفته مي‌شد که ما بايد بر اساس سند آمايش سرزمين عمل کنيم. اما متأسفانه اينگونه نبوده است. بودجه‌ريزي بايد بر اساس توسعه منطقه‌اي باشد. هر منطقه‌اي ظرفيت و مزيت‌هايي در زمينه‌هاي خاصي دارد که بايد بودجه مورد نظر به آن مناطق اختصاص يابد. برخي از مناطق کشور آب فراوان دارند اما برخي ندارند. برخي خشک و بياباني هستند. حال اگر در مناطق کم آب و خشک کارخانه فولاد ايجاد کنيم درست است؟
وي ادامه‌داد: آمايش‌هاي مختلفي از نظر آب، نيروي انساني، آموزش و غيره لازم است انجام شود و به نظر من در برخي حوزه‌ها نيز انجام شده است. آمايش چيزي پيچيده و مشکل نيست. مثل يک نقشه است. به ما مي گويد کدام استان و منطقه از چه ظرفيت‌ها و ويژگي‌هايي برخوردار است. سپس بر اساس همان ويژگي‌ها طرح و برنامه و بودجه لازم به آن منطقه اختصاص داده شود.
اين استاد دانشگاه ضمن اشاره به اهميت نيروي انساني و تفاوت مناطق از نظر ويژگي‌هاي جمعيتي و نيروي انساني، گفت: وقتي بر اساس ظرفيت‌ها، توانمندي‌ها و مزيت‌هاي منطقه‌اي و استاني برنامه‌هاي توسعه و بودجه ساليانه توزيع و شود و تخصيص پيدا کند جمعيت بيکار و جوياي کار در صنايع، کارخانه‌ها و پروژه‌هاي عمراني و توليدي اجرا شده در آن مناطق جذب مي‌شوند. حتي در صورتي که در منطقه‌اي جمعيت کافي وجود نداشته باشد اما ظرفيت اجراي طرح‌هاي عمراني و توليدي باشد، جمعيت جوياي کار و شغل از ساير مناطق جذب آن منطقه خواهند شد. براي مثال امروزه جمعيتي از همه نقاط ايران در جزيره کيش مشغول به کار هستند.
اين استاد دانشگاه اظهار داشت: البته بعيد به نظر مي‌رسد که منطقه‌اي که جمعيت قابل توجهي دارد ظرفيت و مزيت‌هاي کافي براي ايجاد اشتغال از طرق برنامه‌هاي مختلف را نداشته باشد. هر کدام از مناطق ايران از ويژگي‌هاي خاصي برخوردار است و کافي است که زيرساخت‌هاي ارتباطي مانند جاده و راه آهن و غيره فراهم شود تا با اتصال به ساير نقاط کشور راه تبادل کالا و نيروي انساني و غيره فراهم شود و مناطق مختلف به تناسب ويژگي هايشان توسعه پيدا کنند.
بغزيان به نقش مجلس نيز اشاره کرد و عنوان داشت: سازمان برنامه و بودجه به عنوان يک نهاد تخصصي مي‌تواند بودجه‌اي علمي بر اساس سند آمايش سرزمين تهيه کند، اما از آنجايي که در نهايت اين مجلس شوراي اسلامي است که بودجه را تصويب مي کند نقش نمايندگان در اين مورد بسيار مهم و کليدي است. رويکرد تخصيص بودجه در مجلس بايد علمي بوده و از سياسي کاري دوري شود. نمايندگان در جذب بودجه بايد به ظرفيت‌هاي استان و حوزه انتخابيه خود توجه کنند نه مسائل سياسي. اگر واقعا شهر يا منطقه‌اي براي مثال ظرفيت ايجاد کارخانه‌ها، سدها و ديگر انواع پروژه‌هاي عمراني را ندارد براي جذب بودجه در چنين مواردي تلاش نکنند.
