لزوم تدوين برنامه عملياتي توسعه توليد دانش‌بنيان از سوي دولت
تاریخ انتشار : 1401/01/15
شرکت‌هاي دانش‌بينان مي‌توانند با ورود به بخش‌هاي مختلف توليدي کشور به خصوص در مواردي که اولويت‌هاي بالاتري دارند و مي‌توانند سبب رشد اقتصادي و افزايش توليد ناخالص داخلي مي‌شوند، تاثير بسيار مطلوبي در ارتقا شرايط اقتصادي کشور داشته باشند.
به گزارش خبرنگار اقتصادي خبرگزاري تسنيم، در سال‌هاي اخير رهبر انقلاب در تعيين شعار سال در حوزه توليد و حمايت از کالاي ايراني تمرکز داشته‌اند اما در بحث سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي که عملا ترسيم فضاي گفتماني در حوزه اقتصادي انقلاب اسلامي، در حوزه اجرايي و حل مشکلات مردم در بحث اقتصاد شاهد اقدامات جدي براي تغييرات اساسي در اقتصاد ايران نبوده‌ايم.
همين موضوع در سخنراني ابتداي سال مقام معظم رهبري مورد تاکيد قرار گرفت و يکي از مطالبات مهم ايشان عبور از بحث شعار زدگي و زمينه سازي براي تحقق واقعي توليد دانش بنيان و اشتغال آفرين بوده است.
بحث توليد دانش‌بنيان در شعار سال 1401 يعني توليد دانش‌بنيان و اشتغال‌زايي مورد تاکيد قرار گرفته است. اين موضوع در واقع يک پارادايم نوين در اقتصاد ايران محسوب مي‌شود چرا که تا امروز توجه کافي به نقش ويژه‌اي که اين شرکت‌هاي مي‌توانند در تحول بزرگ اقتصاد ايران داشته باشند، صورت نگرفته است.
اين توجه به شرکت‌هاي دانش‌بنيان از اين جهت داراي اهميت است که امروز بخش‌هاي مختلف اقتصاد ايران به خصوص بخش کشاورزي و صنعتي به صورت سنتي کار مي‌کنند که اين موضوع سبب شده تا با وجود امتيازات ويژه‌اي که در خصوص نيروي کار و انرژي ارزان در کشور وجود دارد، بهره‌وري و کيفيت محصولات توليدي پايين‌تر از سطح جهاني باشد که در نتيجه اين مسائل رقابت‌پذيري توليدات داخلي کاهش يافته است.
شرکت‌هاي دانش‌بنيان مي‌توانند با ورود به بخش‌هاي مختلف توليدي کشور به خصوص در مواردي که اولويت‌هاي بالاتري دارند و مي‌توانند سبب رشد اقتصادي و افزايش توليد ناخالص داخلي مي‌شوند، تاثير بسيار مطلوبي در ارتقا شرايط اقتصادي کشور داشته باشند.
در زمان حاضر ظرفيت شرکت‌هاي دانش‌بنيان محدود است و به نظر مي‌رسد که تاکيد رهبر معظم انقلاب براي افزايش تعداد و کيفيت اين شرکتها نيز از همين منظر مطرح شده است. نکته بسيار مهم در حوزه شرکت‌هاي دانش‌بنيان موجود در کشور اين است که اغلب آنها در شرايط گلخانه‌اي قرار دارند و عموما در پارک‌هاي علم و فناوري فعاليت دارند.
در حقيقت اين شرکتها نتوانسته‌اند وارد بخش توليد و شوند و در فضاي آزمايشگاهي باقي‌مانده‌اند، در نتيجه براي تحقق شعار سال 1401 بايد به هر دو حوزه کمي و کيفي شرکت‌هاي دانش‌بنيان توجه شود. طبيعتا رشد کمي و کيفي اين شرکتها نيازمند تدوين برنامه‌هاي دقيق و عملياتي است.
به صورت کلي مي‌توان زمينه کاري شرکت‌هاي دانش‌بنيان را به دو دسته تقسيم کرد. يک بحث مربوط به پروژه‌هاي دولتي است که به صورت مستقيم در اختيار دولت قرار دارد و بحث ديگر مربوط به بخش خصوصي است.
ضرورت تدوين هر چه سريعتر برنامه‌هاي عملياتي دولت در راستاي گسترش شرکت‌هاي دانش‌بنيان
گفتني است، که دولت به عنوان بالاترين نهاد اجرايي در کشور نقش عمده را در تحقق شعار سال و رشد شرکت‌هاي دانش‌بنيان دارد. دولت مي‌تواند با تعيين محورهاي بودجه‌ريزي عملياتي دستگاه‌هاي اجرايي مبتني بر استفاده آنها از صنايع با تکنولوژي برتري که توسط دانش‌بنيان‌ها ايجاد شده است، دستگاه‌ها را براي استفاده از اين شرکتها ترغيب کند.
سازمان برنامه و بودجه کشور در سال‌هاي اخير نسبت به تدوين سند آمايش کشور اقدام کرده است که بر اين اساس ظرفيت‌هاي موجود در هر استان مشخص شده است. با توجه به اين مسئله دولت مي‌تواند از اين سند به‌عنوان يک سند بالادستي استفاده و برنامه‌اي جامع براي توسعه دانش‌بنيان‌ها ارائه کند، اين مسئله از اين جهت داراي اهميت ويژه است که هر استان مي‌تواند براساس ويژگي‌ها و ظرفيت‌هاي منحصر به فرد خود اقدام به حمايت از شرکت‌هاي دانش‌بنيان در زمينه‌هاي موردنياز خود کند.
لازم به ذکر است، اين برنامه بايد عملياتي باشد، به‌نحوي که چه در بعد کلان و تعريف پروژه‌ها و چه در زمينه اجرا شاهد پيوست دانش‌بنيان در پروژه‌هاي دولتي باشيم.
برنامه عملياتي استان هرمزگان براي استفاده از ظرفيت شرکت‌هاي دانش‌بنيان
اين مسئله به صورت عملياتي در استان هرمزگان شروع شده و فراخوان‌هايي براي دعوت از شرکت‌هاي دانش‌بنيان به منظور شرکت در پروژه‌هاي مختلف صادر شده است. در فهرست طرح‌هاي سرمايه‌گذاري اولويت‌دار دانش‌بنيان که به منظور ارتقا بهروري در اين استان ارائه شده، سه سطح مختلف تعيين شده است.
سطح اول اين فهرست شامل سولفورزدايي از سوخت هاي فسيلي(حوزه نفت و گاز)، توليد سيستم‌هاي ناوبري دريايي(حوزه حمل و نقل و خدمات بندري)، توليد برق از طريق انرژي حورشيدي(حوزه انرژي و زيرساخت) و توليد تجهيزات ارتقا بهره‌وري آب(حوزه آموزش و خدمات نرم افزاري) مي‌شود.
در سطح دوم پروژه‌هاي اين فهرست پروژه‌هايي در حوزه کشاورزي(توليد نهاده‌هاي دامي، گلخانه‌ها و ...)، صنعت(قطعه‌سازي) و انرژي و زيرساخت(تصفيه‌خانه‌هاي فاضلاب کوچک مقياس) ذکر شده است.
سطح سوم پروژه‌هاي اولويت‌دار استان هرمزگان نيز شامل پروژه‌هايي در بخش گردشگري و صنايع دستي، شيلات و مسکن و املاک مي‌شود.
نقش محوري بخش خصوصي در استفاده از ظرفيت شرکت‌هاي دانش‌بنيان/حمايت‌ها بايد نتيجه محور باشد
در زمان حاضر بخش زيادي از صنايع ما در اختيار شرکت‌هاي شبه دولتي و غير دولتي قرار دارد که تحت تاثير مستقيم سياست‌گذاري‌هاي دولت قرار ندارند. حجم پروژه‌هاي دولتي نيز محدود است اما بخش خصوصي محدوديتي در اين زمينه ندارد و در صورتي که سياست‌گذاري‌هاي مناسب در اين حوزه صورت بگيرد، مي‌تواند مهم‌ترين محور رشد شرکت‌هاي دانش‌بنيان باشد.
معمولا دولت‌ها با ايجاد مشوق‌هاي حمايتي تلاش مي‌کنند تا سياست‌هاي خود را به بخش خصوصي ديکته کنند. در زمان حاضر برخي معافيت‌هاي مالياتي، گمرکي و تسهلات ارزان قيمت در اختيار شرکت‌هاي دانش‌بنيان قرار مي‌گيرد و دولت اين سياست را براي حمايت از شرکت‌هاي دانش‌بنيان در نظر گرفته است.
دولت مي‌تواند براي تشويق به کارگيري شرکت‌هاي دانش‌بنيان در بخش خصوصي مشوق‌ها و يا معافيت‌هايي را براي صنايع و بخش‌هاي توليدي که براي ارتقا سطح کيفي و بهره‌وري خود از شرکت‌هاي دانش‌بنيان استفاده مي‌کنند در نظر بگيرد.
لازم به ذکر است، معمولا وقتي بحث‌هايي در مورد حمايت‌هاي دولتي مطرح مي‌شود، نگراني‌هايي نيز در مورد توزيع رانت بين افرادي خاص وجود دارد. کشورها معمولا براي سنجش تاثير شرکت‌هاي دانش‌بنيان دو عامل افزايش بهره‌وري و و افزايش کيفيت را مورد توجه قرار مي‌دهند.
در نتيجه اگر دولت بتواند معيارهاي مشخص و تخصصي را در هر يک از صنايع توليدي و کشاورزي تعيين کند، مي‌توان آن را به عنوان شاخص در نظر گرفت تا ضريب تاثيرگذاري حمايت‌هاي دولتي در زمينه استفاده هر چه بيشتر از ظرفيت شرکت‌هاي دانش‌بنيان در جهت تحول عظيم در اقتصاد ايران را به حداکثر رساند.
