امتياز اعتباري چيست و چگونه محاسبه مي‌شود؟
تاریخ انتشار : 1401/02/25
امتياز اعتباري در نظام اعتبارسنجي عددي بين ۳۰۰ تا ۸۵۰ (در برخي استانداردها ۳۰۰ تا ۹۰۰) است که اعتبار يک کاربر در عمليات و تراکنش‌هاي نظام مالي را نشان مي‌دهد.
به گزارش ايبِنا؛ مقوله امتيازات اعتباري، از ابزارهاي مهم سازمان‌هاي مالي و نظام بانکي در هر کشوري براي ايجاد بستر سلامت ارائه تسهيلات کارا به متقاضيان خوش حساب است و پياده‌سازي صحيح سازوکارهاي اعتبارسنجي در نظام‌هاي مالي، يکي از راهکارهاي مناسب گردش سرمايه و رونق توليد و کسب و کار محسوب مي‌شود. لازمه اين مهم، آشنايي با اعتبارسنجي و مفاهيم بنيادين آن و شناخت مکانيسم‌هاي مرتبط با اين حوزه است. همچنين نگاهي به تجربه اجرايي موفق کشورهاي جهان در اين موضوع، مي‌تواند چراغ راهي براي اجرايي هر چه بهتر نظام اعتبارسنجي در کشور ما باشد.
لذا ايبِنا در مجموعه مقالاتي، بر آن است تا با مراجعه به منابع و رفرنس‌هاي تراز اول پژوهشي- عملياتي در نظام مالي جهان، به تبيين اعتبارسنجي و هر آنچه پيرامون اين مفهوم لازم به دانستن است، بپردازد. ابتدا با بررسي امتيازات اعتباري آغاز مي‌کنيم، سپس به سراغ تحليل ويژگي‌هاي يک امتياز اعتباري و نحوه کارکرد آن مي‌رويم و سازوکار محاسبه امتيازات اعتباري را تبيين کرده و در ادامه، مسئله چگونگي بهبود بخشيدن امتيازات اعتباري از سوي متقاضيان را به بحث مي‌گذاريم. همچنين در اين مجموعه مقالات، يک بررسي جامع از تاريخچه اعتبارسنجي در جهان تا به امروز صورت مي‌پذيرد و در انتها، تجربه پياده‌سازي موفق نظام اعتبارسنجي در کشورهاي جهان ارائه مي‌گردد.
امتياز اعتباري چيست؟
امتياز اعتباري در نظام اعتبار سنجي عددي بين ۳۰۰ تا ۸۵۰ (در برخي استانداردها ۳۰۰ تا ۹۰۰) است که اعتبار يک کاربر در عمليات و تراکنش‌هاي نظام مالي را نشان مي‌دهد. هر چه ميزان اين امتياز بالاتر باشد، ارائه‌کنندگان تسهيلات مالي، اقبال و تمايل بيشتري براي پرداخت وام و اعتبارات به صاحب اين امتياز دارند. در نظام اعتبارسنج، از امتيازهاي اعتباري براي ارزيابي احتمال بازپرداخت به موقع وام توسط يک متقاضي استفاده مي‌کنند. بنابراين امتياز اعتباري نقش کليدي در تصميم وام‌دهنده براي ارائه تسهيلات و اعتبارات به وام‌گيرندگان دارد.
نظام امتياز اعتباري توسط کمپاني Fair Isaac که به نام FICO نيز شناخته مي‌شود بوجود آمد و امروزه توسط بسياري از مؤسسات مالي استفاده مي‌شود.
ويژگي‌هاي يک امتياز اعتباري و نحوه کارکرد آن
در کشورهايي که نظام اعتبارسنجي به طور کارا و جامع اجرا مي‌گردد، امتياز اعتباري مي‌تواند به طور قابل توجهي بر زندگي مالي شما تأثير بگذارد. زيرا اين مولفه، نقش کليدي در تصميم وام‌دهنده براي ارائه اعتبار به شما دارد.
به عنوان مثال، اشخاصي که امتياز اعتباري کمتر از ۶۰۰ دارند، عموماً براي دريافت وام‌هاي خوب با بهره کم و مدت بازپرداخت مناسب، دچار مشکل هستند. برعکس، افراد داراي امتياز اعتباري ۷۴۰ يا بالاتر به طور کلي با درجه خوب در نظر گرفته مي شوند و مي توانند نائل به دريافت وام از نظام بانکي با نرخ بهره کمتر، سود کمتر و تعداد اقساط بيشتر شوند. همچنين امتيازات بيشتر از ۸۰۰ ، شرايط بسيار عالي و ايده آلي براي دريافت تسهيلات اعتباري و وام دارند و متقاضيان محبوب وام دهندگان به حساب مي‌آيند.
در حالي که هر سازمان اعتبارسنجي، استاندارد و محدوده ويژه خود را براي امتيازات اعتباري تعريف مي‌کند، اما معمولاً اکثرا سازمان‌ها، از ميانگين دامنه امتياز FICO بهره مي‌برند که به شرح زير است:
عالي: ۸۰۰ تا ۸۵۰
خيلي خوب: ۷۴۰ تا ۷۹۹
خوب: ۶۷۰ تا ۷۳۹
منصفانه: ۵۸۰ تا ۶۶۹
ضعيف: ۳۰۰ تا ۵۷۹
پس مي توان گفت امتياز اعتباري شما که حاوي تجزيه و تحليل آماري از عملکرد مالي شماست، مستقيماً بر ميزان موفقيت شما در تعامل با موسسات مالي و اعتباري و نظام بانکي کشورتان تاثير مي گذارد.
امتياز اعتباري شما چگونه محاسبه مي‌شود؟
سه آژانس اصلي گزارش‌دهي نظام اعتبارسنجي در ايالات متحده به نام هاي اکوئيفاکس، اکسپرين و ترنس يونيون وجود دارد که تاريخچه اعتباري افراد را گزارش، به‌روزرساني و ذخيره مي‌کنند.
در حالي که مي‌تواند تفاوت‌هايي در اطلاعات جمع‌آوري‌شده توسط اين سه مرکز اعتبارسنجي وجود داشته باشد، پنج مولفه اصلي در هنگام محاسبه امتياز اعتباري ارزيابي مي‌شوند:
۱.سابقه(تاريخچه) پرداخت‌ها
سابقه پرداخت‌ها، ۳۵ درصد از امتياز اعتباري شما را تشکيل مي‌دهد و نشان مي‌دهد که آيا شخص تعهدات خود را به موقع پرداخت مي‌کند يا خير.
۲.مبلغ کل بدهي شما در نظام مالي
مبلغ کل بدهي شما در نظام مالي، ۳۰ درصد از امتياز اعتباري شما را تشکيل مي‌دهد و نشان‌دهنده درصد اعتباري است که شما در حالت فعلي در پيشگاه نظام مالي و بانکي کشور خود داريد.
۳.قدمت حساب‌ها و اعتبارات شما
قدمت حساب‌ها و اعتبارات شما يا همان طول تاريخچه اعتباري، ۱۵ درصد از کل امتياز اعتباري شما را تشکيل مي‌دهد. سابقه اعتباري طولاني‌تر، شما را به عنوان فردي با ريسک نکول کمتر در بازپرداخت تسهيلات نزد وام‌دهندگان معرفي مي‌کند، زيرا داده‌هاي بيشتري از شما براي تعيين سابقه پرداختتان وجود دارد.
۴.انواع اعتبارات شما(اعتبارات ترکيبي)
انواع اعتباراتي که شما در اختيار داريد، ۱۰ درصد از امتيازات اعتباري‌تان را در بر مي‌گيرد و نشان مي‌دهد که آيا شما ترکيبي از وام‌هاي مختلف و اعتبارات متنوع نظير وام خودرو يا وام مسکن و اعتبار چرخشي مانند کارت‌هاي اعتباري را در سبد بدهي‌تان داريد يا نه.
۵.اعتبارات جديد
اعتبارات جديد شما نيز ۱۰ درصد در کل محاسبات اعتباري تاثيرگذار است و شامل تعداد حساب‌هاي جديدي که به تازگي يک فرد افتتاح مي‌کند و اعتبارات جديدي که اخيراً درخواست داده است، مي‌شود.
فراموش نکنيد در يک نظام اعتبارسنجي استاندارد، اگر کارت‌هاي اعتباري زيادي داريد و مي‌خواهيد برخي از آنها را ببنديد که از آنها استفاده نمي‌کنيد، بستن کارت‌هاي اعتباري در واقع مي‌تواند امتياز شما را کاهش دهد.
پژوهشگر اقتصادي: سيدمهدي ميرحسيني
