آينده صنعت در عصر پساپاندمي
تاریخ انتشار : 1400/09/24
دنياي‌اقتصاد - گروه اقتصاد بين‌الملل : سازمان توسعه صنعتي سازمان ملل آينده صنعت در جهان پساکرونا را بررسي کرد. در جديدترين گزارش «يونيدو» اين سوال مطرح شده که چه اثراتي از بحران کرونا قرار است باقي بماند و توسعه صنعتي را تحت تاثير قرار دهد؟ سه روند «ديجيتاليسازي»، «تغيير قدرتهاي اقتصادي» و «کاهش آلودگي توليدات صنعتي» آينده صنعت جهان را شکل مي‌دهند.
سازمان توسعه صنعتي سازمان ملل (يونيدو) گزارش توسعه صنعتي 2022 خود را با عنوان «آينده صنعتي‌سازي در جهان پساکرونا» منتشر کرد. بر اساس اين گزارش، تاثيرات مخرب همه‌گيري کرونا بر اقتصادها و جوامع هنوز تمام نشده است و بيم آن مي‌رود که دستاوردهاي سال‌ها پيشرفت در راستاي رسيدن به برنامه 2030 براي توسعه پايدار از بين برود. «يونيدو» تاکيد مي‌کند که بخش صنعت، نقشي اساسي در تقويت پويايي اقتصادي و اجتماعي دارد. توليد صنعتي با تضمين دسترسي به کالاهاي ضروري مانند غذا، دارو و واکسن، اقتصادها را سرپا نگه مي‌دارد و آنها را به جلو مي‌‌‌راند؛ به طوري که کشورهايي که از سيستم‌هاي توليد صنعتي قوي‌‌‌تري برخوردار بوده‌‌‌اند، توانستهاند اثرات همه‌گيري را بهتر تحمل کنند. از سوي ديگر، يافته‌‌‌هاي اين گزارش نشان مي‌دهد، توانايي‌‌‌هاي صنعتي و ديجيتالي شدن در طول همه‌گيري کرونا، پويايي کشورها را تقويت کرده است؛ به طوري که تکنولوژي‌‌‌هاي ديجيتالي امکان کار کردن از راه دور را براي کسب‌وکارها فراهم کرده‌اند تا بتوانند به نيازهاي اصلي مصرف‌کنندگان پاسخ دهند و سبب شده اند تا شرکت‌هاي پيشرفته ديجيتالي بهتر بتوانند اثرات همه‌گيري را تحمل کنند. بنابراين کشورهاي توسعه‌يافته به‌منظور آماده شدن براي دوران پساکرونا بايد توانايي‌‌‌هاي ديجيتالي خود را بيشتر تقويت کنند.
بر اساس اين گزارش، انتظار مي‌رود سه روند مهم شامل ديجيتاليسازي، ايجاد تعادل مجدد در توليد و کاهش آلودگي در توليد صنعتي، به چشم‌انداز پساکرونا شکل دهند. يونيدو تاکيد مي‌کند، کشورها بايد در زمان طراحي استراتژي‌هاي بهبود خود اين روندها را در نظر داشته باشند. بر اساس اين گزارش، براي بازسازي بهتر اقتصادها و جوامع، روند بهبود بايد فراگير و سبز باشد و مسيري پايدارتر و امن‌‌‌تر را به سمت توسعه دنبال کند. کشورها بايد روند تغيير به سمت بخش‌‌‌هاي صنعتي پاک‌‌‌تر و تحول در سيستم‌هاي انرژي‌‌‌شان را سرعت بخشند.
بخش صنعت در مناطق مختلف جهان به شکل‌‌‌هاي مختلفي آسيب ديده است. در حالي که برخي کشورها آسيب زيادي را متحمل شده‌‌‌اند و توليد صنعتي آنها به‌شدت تحت‌تاثير بحران کرونا قرار گرفته است، ساير کشورها آسيب کمتري ديدهاند. نتايج گزارش «يونيدو» گوياي آن است که در حالت کلي، اقتصادهاي نوظهور و در حال توسعه بيش از اقتصادهاي پيشرفته آسيب ديدهاند. ناهمگوني آسيب در ميان اين گروه از کشورها نيز بيشتر بوده است. در حالي که بخش صنعت در کشورهاي کمتر توسعه‌يافته آفريقايي آسيب کمتري ديده، توليد صنعتي در هند پس از اولين شوک همه‌گيري بيش از 40درصد افت داشته است.
به همين صورت، سرعت بهبود نيز در گروه‌هاي مختلف، متفاوت بوده است. در حالي که توليد صنعتي در برخي از کشورها از سطح قبل از همه‌گيري فراتر رفته، برخي ديگر هنوز نتوانسته‌‌‌اند کاهش توليد را جبران کنند. در ميان اقتصادهاي توسعه‌يافته، تنها کشورهاي آسياي غربي همچنان نتوانسته‌‌‌اند به سطوح توليد قبل از همه‌گيري بازگردند. البته در ميان اقتصادهاي نوظهور و در حال توسعه در مناطق آفريقاي شمالي، آسياي جنوب‌شرقي و جنوب صحراي آفريقا، سطح توليد صنعتي پايين‌‌‌تر از دوران قبل از کروناست.
به همين صورت، تغيير در توليد در صنايع مختلف متفاوت بوده است؛ به طوري که صنايع به دو دسته تقسيم مي‌شوند؛ صنايعي که کرونا اثرات نسبتا کمي بر آنها گذاشته يا تاثيرات منفي و سنگيني را متحمل شده‌‌‌اند، ولي توانستهاند به‌سرعت بهبود يابند و صنايعي که به‌سختي آسيب ديدهاند، ولي روند بهبود سريعي از خود نشان نداده‌اند. صنايعي که افت آنها نصف ميانگين افت ساير صنايع بوده يا رشدي دو برابر ميانگين رشد ساير صنايع داشته‌‌‌اند، از سوي «يونيدو» به عنوان صنايع قدرتمند شناخته شده‌‌‌اند؛ صنايعي همچون صنايع توليدکننده کالاهاي ضروري (محصولات غذايي، شيميايي و کاغذ)، صنايعي که به واسطه شرايط اضطرار با افزايش تقاضا مواجه بوده‌‌‌اند (محصولات دارويي، کامپيوترها و تجهيزات پزشکي) و صنايع سرمايه‌بر و داراي فناوري پيشرفته که توانستهاند به‌سرعت از تاثيرات اوليه همه‌گيري بهبود پيدا کنند (ماشين‌آلات و تجهيزات الکتريکي). از سوي ديگر، صنايع کاربر (پوشاک، چرم، منسوجات و مبلمان) و برخي صنايع سرمايه‌بر، در ميان صنايع آسيب‌‌‌پذير هستند. صنايع توليدکننده وسايل نقليه، تجهيزات حمل‌‌‌ونقل و نفت نيز در ميان صنايعي بوده‌‌‌اند که از محدوديت‌هاي مرزي به‌شدت آسيب ديدهاند.
اما پرسش اين است که قرار است چه اثراتي از بحران کرونا باقي بماند و توسعه صنعتي را تحت‌تاثير قرار دهد؟ آخرين گزارش توسعه صنعتي سازمان ملل از اين اثرات فراتر رفته و به ارزيابي ميزان تاثيرگذاري آنها بر عواملي پرداخته است که قبل از کرونا نيز وجود داشتند و در حال شکل دادن به آينده بخش صنعت هستند. اين گزارش، سه روند مهم را که آينده توليد صنعتي جهان را شکل مي‌دهند، به شرح زير معرفي کرده است:
-ديجيتاليسازي و اتوماسيون توليد صنعتي: نوآوري‌‌‌هاي فناورانه و به‌کارگيري فناوري‌‌‌هاي پردازش خودکار داده‌‌‌ها، تمامي حوزه‌‌‌هاي توسعه پايدار را تحت‌تاثير قرار مي‌دهد و مزيت‌‌‌هاي رقابتي شرکت‌ها را عميقا تغيير خواهد داد.
- تغيير قدرتهاي اقتصادي جهان: بالاخص ظهور آسيا به عنوان قطب توسعه صنعتي جهان و تحولات ساختاري چين به سمت اقتصادي مبتني بر دانش و با درآمد بالا که نشان‌دهنده بازسازي اساسي در جريان‌‌‌هاي تجاري و زنجيره‌‌‌هاي ارزش جهاني است.
- کاهش آلودگي توليدات صنعتي: نياز به کاهش اثرات محيط‌زيستي نيازمند تغييرات اساسي در مدل‌‌‌هاي کسب‌وکار و تحولات سيستمي است که اثرات گسترده‌‌‌اي بر موقعيت اقتصادهاي نوظهور و در حال توسعه دارد. شواهد جمع‌‌‌آوري‌شده در گزارش توسعه صنعتي 2022 «يونيدو» نشان مي‌دهد که کرونا بر سرعت اين روندهاي مهم تاثيرگذار بوده است. در برخي موارد اين افزايش سرعت از همين حالا هم مشهود است؛ مانند گسترش تجارت الکترونيک در تمامي مناطق جهان، از جمله کشورهاي کمتر توسعه‌يافته، در حالي که در ديگر موارد، مبناي تجربي براي ارزيابي اثرات ضعيف بوده و تحليل تنها قادر به روندهاي اوليه بوده است. ولي در تمامي موارد، شواهد به يک نقطه اشاره دارند؛ روندهاي مهم در سال‌هاي آينده به کار خود ادامه خواهند داد.
