سهم اندک دانش‌بنيان‌ها در صنايع معدني
تاریخ انتشار : 1401/02/07
دنياي اقتصاد- سارا اصغري : در هر کشوري پايدارترين رشد اقتصادي را شرکت‌هاي دانش‌بنيان رقم مي‌زنند. اين شرکت‌ها مي‌توانند منشأ نوآوري، بومي‌سازي و اشتغال‌زايي در کشور به‌شمار روند، چراکه داراي ظرفيت تسريع در خلاقيت، نوآوري و گشايش فرصت‌هاي تجاري‌سازي نوين هستند. شرکت‌هاي دانش‌بنيان در دوران تحريم‌ها در کشور ما قادر شده‌اند تا حد قابل‌توجهي به سمت بومي‌سازي پيش رفته و بسياري از نيازهاي کشور را برطرف کنند، اما در حمايت از اين شرکت‌ها بايد بتوان فراتر از شعار دادن عمل کرد تا سهم واقعي آنها را در درآمدزايي و گردش مالي و اشتغال‌زايي افزايش داد.
يکي از شرکت‌هاي دانش‌بنياني که در دوران تحريم‌ها قادر به تامين نياز صنعت فولاد در زمينه نسوز در کشور شده، «گروه دانش‌بنيان پاترون» است. حسام اديب بنيان‌گذار «گروه دانش‌بنيان پاترون» درباره عملکرد اين شرکت در سال گذشته و برنامه آينده شرکت عنوان کرد: در پايان سال ۱۳۹۹ هنگامي‌که برنامه‌هاي استراتژيک سال ۱۴۰۰ را بازنگري مي‌کرديم، پيش‌بيني اين بود که سال ۱۴۰۰ سال سختي باشد و در نتيجه بنا را تنها بر توسعه فيزيکي و افزايش ظرفيت قرار نداده و تمرکز خود را به سمت توسعه نرم پيش برديم. اتفاقا پيش‌بيني ما نزديک به واقعيت بود، چرا که با قطع برق صنايع فولاد در تابستان و قطع گاز در زمستان، شاهد تعطيلي کارخانه‌هاي مشتريان خود و افت شديد توليد و فروش شديم. بنابراين اگر در سال گذشته اقدام به سرمايه‌گذاري جديد يا توسعه محصولات کرده بوديم، بي‌ترديد دچار بحران‌هاي شديدي مي‌شديم، اما با برنامه‌هاي انجام‌شده، تاب‌آوري خود را آزموديم و پس از آن در بسياري از حوزه‌هاي ديگر رويکرد توسعه‌اي ايجاد کرديم. اديب در ادامه با بيان اينکه براي سال ۱۴۰۱ برنامه‌هاي توسعه‌اي جديدي در نظر گرفته شده است خاطرنشان کرد: توليد صنعتي چند محصول دانش‌بنيان که در سال گذشته به مرحله تست رسيده‌اند و همچنين ايجاد يک خط توليد جديد براي محصولاتي که براي نخستين‌بار در کشور توليد مي‌شوند از جمله اين برنامه‌ها است. با توجه به آنکه احتمالا تعطيلي کارخانه‌هاي فولاد به خاطر کمبود برق و گاز در سال جاري دوباره تکرار خواهد شد، افزايش صادرات از جمله برنامه‌هاي اين شرکت است. به گفته وي اين شرکت در سال جديد با بازنگري چشم‌انداز، ماموريت و شايستگي‌هاي کليدي سازمان، فعاليت خود را آغاز کرده است.
سهم شرکت‌هاي دانش‌بنيان در صنايع معدني
توليدکننده نسوز و مواد مصرفي صنعت فولاد در پاسخ به اين پرسش که سهم شرکت‌هاي دانش‌بنيان در صنايع معدني به‌ويژه فولاد به چه ميزان است، گفت: زماني مي‌توان به نقش شرکت‌هاي دانش‌بنيان پي برد که آمارهاي واقعي، سهم اين شرکت‌ها را هزينه عملياتي (OpEx) و هزينه سرمايه‌اي (CapEx)نشان دهند، در حالي که دسترسي به چنين آمارهايي به راحتي وجود ندارد. همچنين از فناوري‌هاي روز در صنعت فولاد فاصله داريم و در کاهش بهاي تمام‌شده فولادسازي، هنوز شاهد دستاوردهاي بزرگي نيستيم. در کنار همه مسائل، فساد هم عامل مهمي در نقش‌آفريني حقيقي شرکت‌هاي دانش‌بنيان محسوب مي‌شود. يک نمونه از فساد، سهم‌خواهي افراد در جايگاه‌هاي مختلف است که مانع بزرگي براي بسياري از اين شرکت‌ها شده است. اين در حالي است که اگر شرکتي به اين فسادها تن ندهد از دور خارج مي‌شود. اديب تاکيد کرد: اگر در آمارسازي‌ها و تبليغات کاذب، تظاهر را کنار بگذاريم و توان رويارويي با حقيقت را داشته باشيم، بايد بگوييم سهم شرکت‌هاي دانش‌بنيان، در گردش مالي، فناوري‌هاي جديد و در کاهش بهاي تمام‌شده، در صنايع معدني اندک است.
نيازمند عرصه‌اي ديگر هستيم
اين توليدکننده در پاسخ به اين پرسش که پس از تحريم‌ها شرکت‌هاي دانش‌بنيان تا چه اندازه قادر به رشد شده‌اند، گفت: از ديد برخي، تحريم‌ها فرصت طلايي محسوب مي‌شود، اما به‌عنوان يک عضو کوچک صنعت و اقتصاد دانش‌بنيان معتقد هستم دانش در دنياي امروز با تعامل و فعاليت مشترک و تبادل توسعه مي‌يابد. تحريم‌ها راه تعامل ما را با جهان تنگ کرده است. فناوري‌ها به سرعت در حال تغيير هستند و ما از اين تغييرات بهره کمي مي‌بريم. پارادايم‌ها تغيير کرده‌اند، اما همچنان برخي در تصور آن هستند که دانش و نوآوري را مي‌توان همانند ابوعلي‌سينا و ابوريحان، يکه و تنها توسعه داد، درحالي‌که حتي آن افراد نيز در همان زمان، از نظريات و دانش پيشينيان و هم‌عصران خود بهره مي‌برده‌اند. وي در بخش ديگري از سخنانش گفت: شما به وضعيت اينترنت نگاه کنيد. يک محقق در يک شرکت دانش‌بنيان نيازمند دستيابي به پايگاه‌هاي مقالات است. آيا ما مي‌توانيم حق عضويت اين پايگاه‌ها را پرداخت کنيم؟ يک محقق نيازمند دستيابي به مجلات علمي است. آيا ما به اين مجلات دسترسي داريم؟ يک محقق نيازمند اينترنت پرسرعت و بدون محدوديت در يوتيوب و ... است. آيا ما چنين امکاني داريم. اديب در ادامه يادآور شد: با تحريم‌ها، هرچند مي‌توان برخي محصولات و تجهيزات را بومي‌سازي (يا کپي خوب / بد) کرد، کما اينکه شرکت ما هم از اين قضيه منتفع شد و چند محصول خارجي را بومي‌سازي کرد، اما از يک مرحله‌اي به بعد، دانش بدون تعامل و رقابت با همه بازيگران عرصه دانش و فناوري ديگر قادر به رشد نخواهد بود. تحريم‌ها باعث رشد برخي زمينه‌ها شد، اما براي شکوفايي و رشد قابل توجه، نيازمند عرصه‌اي ديگر هستيم.
در حمايت از شرکت‌هاي دانش‌بنيان تظاهر نکنيم
اديب در ادامه با اشاره به نقش شرکت‌هاي دانش‌بنيان در بومي‌سازي صنايع معدني عنوان کرد: شرکت‌هاي دانش‌بنيان در صورتي مي‌توانند نقش مهمي ايفا کنند که اول هدف آمارسازي نباشد و سرمايه‌گذاري لازم براي توسعه شرکت‌هاي دانش‌بنيان انجام گيرد و در نهايت برنامه‌ريزي جامع و ارزيابي دقيقي از عملکردها صورت پذيرد که همه اين موارد بايد در بستري عاري از فساد و تظاهر رخ دهد. براي نمونه آن مديري که در يک جشنواره بومي‌سازي، تفاهم‌نامه صوري با يک شرکت دانش‌بنيان امضا مي‌کند و آمار خود را بالا مي‌برد و تبليغ مي‌کند و بعدها هرگز سراغ آن شرکت دانش‌بنيان نمي‌رود و ريسک و سرمايه‌اي صرف نمي‌کند و هيچ‌وقت هم مورد پرسش قرار نمي‌گيرد، بلاي جان صنعت و اقتصاد است. البته که سيستم بايد طوري طراحي شده باشد که امکان پديد آمدن چنين مديراني را نداشته باشد، اما دريغ که خود همين مديران، طراحان سيستم هستند. وي همچنين در پاسخ به اين پرسش که شعار سال که در حمايت از شرکت‌هاي دانش‌بنيان بيان شده است تا چه اندازه مي‌تواند کمک‌کننده به اين شرکت‌ها باشد، گفت: زماني مي‌توان به اين سوال پاسخ داد که آمارهاي واقعي از وضعيت سال‌هاي پيشين و شعارهايي که وجود داشته، ارائه شود. آمار واقعي يعني کشف وضعيت فعلي و درک مشکلات. پس از اين مرحله است که مي‌توان براي بهبود و توسعه برنامه‌ريزي کرد. در نتيجه اگر آمار واقعي ارائه نشود، هيچ متخصصي توان حل مشکلات يا پيش‌بيني آينده را ندارد.
سخن آخر
اگر بپذيريم شرکت‌هاي دانش‌بنيان، موتور توسعه اقتصادي کشورها به شمار مي‌روند، ضروري است ابتدا چارچوب و تعريف صحيحي از اين شرکت‌ها ارائه کنيم. از سوي ديگر شرکت‌هاي دانش‌بنياني را که توسعه اقتصادي کشور را رقم مي‌زنند به درستي شناسايي کنيم و مورد حمايت قرار دهيم. در نهايت سياستگذاري‌ها و استراتژي‌هاي مناسب‌تري را بدون شعارزدگي براي اين شرکت‌ها ارائه بدهيم.
